1. Trước lúc đi xa, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã để lại cho chúng ta bản Di chúc lịch sử. Trong Di chúc, Người viết: “Đảng ta là một đảng cầm quyền. Mỗi đảng viên và cán bộ phải thực sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”. Với Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng chính là nhân tố quyết định mọi thành bại của cách mạng Việt Nam. Việc xác định đường lối, chiến lược, sách lược cho cách mạng Việt Nam luôn gắn liền với việc xây dựng Đảng Cộng sản Việt Nam – đảng duy nhất lãnh đạo cách mạng Việt Nam.
Vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam là một tất yếu lịch sử và do vậy xây dựng đảng cầm quyền trong sạch, vững mạnh cũng là nhiệm vụ tất yếu, mang tính chiến lược, thường xuyên của Đảng. Thực tiễn từ ngày thành lập Đảng đến nay cho thấy, vận mệnh của dân tộc ta đã gắn liền với vận mệnh của Đảng. Trải qua 85 năm phấn đấu, xây dựng và trưởng thành, vượt qua muôn vàn khó khăn, thử thách, với bản lĩnh của một đảng cách mạng chân chính, dạn dày kinh nghiệm, luôn gắn bó máu thịt với nhân dân, Đảng đã lãnh đạo, tổ chức và phát huy sức mạnh to lớn của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, giành được nhiều thắng lợi vĩ đại trong sự nghiệp cách mạng. Ngày nay, với tư cách đảng cầm quyền, Đảng ta nhận rõ trách nhiệm của mình trước Tổ quốc, trước dân tộc để vạch ra đường lối xây dựng và phát triển đất nước, trên cơ sở đó phát huy sức mạnh tổng hợp của toàn hệ thống chính trị, của cả xã hội, tổ chức thực hiện thành công đường lối đó; đồng thời xác định đúng nội dung và phương thức hoạt động của Đảng, phát huy mặt thuận lợi, hạn chế mặt khó khăn, ngăn ngừa những nguy cơ đối với một đảng cầm quyền.
2. Mục tiêu của xây dựng Đảng là làm cho Đảng trong sạch, vững mạnh, đoàn kết, thống nhất, bản lĩnh, trí tuệ để lãnh đạo nhân dân thực hiện đường lối đúng đắn của mình, phục vụ lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và toàn dân tộc.
Để xây dựng Đảng vững mạnh, ngang tầm với đòi hỏi của dân tộc và thời đại, đặc biệt là trong điều kiện một đảng cầm quyền, Đảng phải thật trong sạch. Sức sống, sự lớn mạnh của Đảng phụ thuộc rất nhiều vào mối quan hệ giữa Đảng với nhân dân. Lịch sử đấu tranh cách mạng của Đảng, của dân tộc đã chứng minh: bất cứ ở đâu và bất cứ lúc nào, Đảng liên hệ chặt chẽ với quần chúng, được quần chúng tin tưởng, ủng hộ thì Đảng vững mạnh, lãnh đạo cách mạng thành công; còn nếu xa rời quần chúng, không được quần chúng tin tưởng, ủng hộ thì sẽ suy yếu, giảm sút sức chiến đấu và có khi vấp phải thất bại. Muốn vững mạnh, muốn được quần chúng tin tưởng, ủng hộ, Đảng phải luôn trong sạch.
Là đảng cầm quyền, đặc biệt trong thời kỳ đất nước tiến hành công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập ngày càng sâu rộng với thế giới, sự trong sạch của bộ máy đảng càng là một đòi hỏi khách quan. Theo Hồ Chí Minh, sự trong sạch, vững mạnh của Đảng quyết định uy tín và năng lực lãnh đạo của Đảng cầm quyền. Sự trong sạch được thể hiện trước hết và nổi bật ở tư cách, đạo đức, lối sống của mỗi cán bộ, đảng viên. Sự vững mạnh của Đảng là ở sức mạnh của sự đoàn kết, thống nhất, đồng thuận trong tư tưởng và hành động, trong sự gương mẫu của đội ngũ cán bộ, đảng viên. Sức mạnh của Đảng được rèn giũa, hun đúc và bồi đắp bởi chính tính tổ chức, kỷ luật, tinh thần đấu tranh tự phê bình, phê bình và mối liên hệ mật thiết của Đảng, của cán bộ, đảng viên với nhân dân.
Trong Di chúc, khi khẳng định vai trò của Đảng trong việc lãnh đạo nhân dân ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác, Bác cũng căn dặn điều cốt tử nhất là phải giữ gìn, phát huy truyền thống đoàn kết và tình đồng chí thương yêu lẫn nhau trong Đảng: “Nhờ đoàn kết chặt chẽ, một lòng một dạ phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc, cho nên từ ngày thành lập đến nay, Đảng ta đã đoàn kết, tổ chức và lãnh đạo nhân dân ta hăng hái đấu tranh tiến từ thắng lợi này đến thắng lợi khác”. Theo Bác, trong Đảng thực hành dân chủ rộng rãi, thường xuyên và nghiêm chỉnh tự phê bình và phê bình là cách tốt nhất để củng cố và phát triển sự đoàn kết và thống nhất của Đảng. Đảng trong sạch để cho dân tin yêu phải gồm những đảng viên trong sạch, có lý tưởng, đạo đức cách mạng, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư vì đảng viên chính là cầu nối giữa Đảng với dân. Là “đầy tớ” của nhân dân, mỗi cán bộ, đảng viên phải tận tụy phục vụ nhân dân, một lòng một dạ vì lợi ích của nhân dân. Đảng không có mục đích tự thân mà mục đích của Đảng là vì cách mạng, vì Tổ quốc, vì nhân dân và luôn “một lòng một dạ phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc” như Bác căn dặn trong Di chúc.
Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội là lý lưởng, là mục tiêu đấu tranh và cũng là lý do tồn tại của Đảng. Đảng ra đời, tồn tại vì điều đó và toàn bộ hoạt động của Đảng cũng là nhằm đạt được điều đó. “Đảng không phải là một tổ chức để làm quan phát tài. Nó phải làm tròn nhiệm vụ giải phóng dân tộc, làm cho Tổ quốc giàu mạnh, đồng bào sung sướng”. Chính vì thế, những “ông quan cách mạng” xa dân, nhũng nhiễu, hạch sách dân luôn bị nhân dân khinh bỉ, căm ghét. Họ đã làm tổn hại đến uy tín, làm suy yếu Đảng. Để Đảng thật sự trong sạch, vững mạnh, phải kiên quyết đưa những đảng viên thoái hóa, biến chất ra khỏi Đảng.
3. Suốt nhiều thập kỷ qua, các thế lực thù địch luôn tìm mọi cách, bằng nhiều thủ đoạn ra sức vu cáo và bôi nhọ Đảng, dùng các chiêu bài “tự do”, “dân chủ”, “nhân quyền”, “tự do tín ngưỡng”, “tự do ngôn luận” và các luận điệu về “đa nguyên, đa đảng” để đánh vào nền tảng tư tưởng, cương lĩnh, đường lối chính trị của Đảng, kích động chia rẽ nội bộ Đảng, phá hoại mối liên hệ máu thịt giữa Đảng và nhân dân, từ đó làm tan rã tổ chức đảng, xóa bỏ sự lãnh đạo của Đảng. Sở dĩ các thế lực thù địch không từ bất cứ thủ đoạn nào để tấn công vào Đảng là vì họ thấy rõ Đảng là nhân tố có ý nghĩa quyết định con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam. Chính Đảng đã lãnh đạo nhân dân thực hiện thành công cuộc cách mạng giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước.
Thực tế đó cũng lý giải vì sao trong suốt những năm tháng lãnh đạo cách mạng Việt Nam, nỗi bận tâm lớn nhất của Chủ tịch Hồ Chí Minh là làm thế nào để Đảng luôn giữ vững được vai trò lãnh đạo cách mạng, giữ vững vai trò tiên phong gương mẫu, làm thế nào để Đảng ngày càng trưởng thành, làm thế nào để Đảng không trở nên quan liêu, xa dân, thoái hóa, biến chất, làm mất lòng tin của nhân dân. Bởi tất cả những điều đó đều là những vấn đề hệ trọng đối với một đảng cầm quyền với trách nhiệm trước Tổ quốc, trước dân tộc! Bác chỉ rõ, nguyên nhân sâu xa khiến người đảng viên mắc những căn bệnh nguy hiểm như kiêu ngạo, hống hách, tham ô, lãng phí chính là chủ nghĩa cá nhân. Người khẳng định: “Một dân tộc, một đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân”.
Quy luật tồn tại và phát triển của đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội, đòi hỏi Đảng phải đẩy mạnh tự đổi mới, tự chỉnh đốn, xây dựng Đảng trong sạch, vững mạnh, củng cố lòng tin của nhân dân đối với Đảng, thể hiện Đảng “là đạo đức, là văn minh”, thực hiện đúng lời căn dặn của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong Di chúc. Để có sức mạnh đấu tranh làm thất bại những luận điệu phản động, âm mưu “diễn biến hòa bình”, đấu tranh phê phán những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ, phải hết sức coi trọng công tác tư tưởng và lý luận, nâng cao trình độ lý luận chính trị cho toàn Đảng. Phải kiện toàn tổ chức đảng, từ Trung ương đến cơ sở, thật sự phát huy dân chủ trong sinh hoạt đảng, thực hiện đúng nguyên tắc tập trung dân chủ, chống quan liêu, bè phái, cục bộ địa phương...
4. Đến nay, chúng ta đã làm được nhiều việc theo đúng lời Bác dạy và đã giành thắng lợi lớn. Thế nhưng, còn có những lời Bác dặn trong Di chúc về Đảng và xây dựng đảng cầm quyền vẫn chưa được thực hiện thường xuyên và trọn vẹn. Đáng quan tâm là vấn đề cán bộ đã chưa được quan tâm ngang tầm với yêu cầu của giai đoạn cách mạng mới. Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) về xây dựng Đảng đã chỉ rõ: Một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên, trong đó có những đảng viên giữ vị trí lãnh đạo, quản lý, kể cả một số cán bộ cao cấp, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống với những biểu hiện khác nhau về sự phai nhạt lý tưởng, sa vào chủ nghĩa cá nhân ích kỷ, cơ hội, thực dụng, chạy theo danh lợi, tiền tài, kèn cựa địa vị, cục bộ, tham nhũng, lãng phí, tùy tiện, vô nguyên tắc...
Không ít yếu kém khuyết điểm kéo dài qua nhiều nhiệm kỳ nhưng thiếu kiên quyết khắc phục, hậu quả nghiêm trọng vẫn dai dẳng làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng. Đảng không thể không chịu trách nhiệm về mình trước những tồn tại đó bởi nếu không được sửa chữa sẽ là thách thức đối với vai trò lãnh đạo của Đảng và sự tồn vong của chế độ.
Tình trạng trên đã gây bức xúc trong dư luận xã hội, làm giảm sút lòng tin của quần chúng nhân dân đối với sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, tạo kẽ hở cho các phần tử cơ hội, các thế lực thù địch lợi dụng để chống phá cách mạng nước ta. Điều đó khiến chúng ta cảm thấy âu lo sâu sắc. Sự âu lo đó là bởi chúng ta hiểu rõ rằng, uy tín của Đảng, lòng tin vào chế độ phụ thuộc rất nhiều vào đội ngũ cán bộ của Đảng.
Chúng ta cũng biết, Đảng cầm quyền không đồng nghĩa với Đảng làm chính quyền mà Đảng lãnh đạo đường lối, chủ trương, chính sách, biện pháp lớn được thực thi thông qua Nhà nước phối hợp với các đoàn thể cách mạng, nhưng trong điều kiện đảng cầm quyền, đại đa số các chức vụ chủ chốt trong bộ máy nhà nước là đảng viên. Thế nên, đảng viên tốt hay xấu có ảnh hưởng rất lớn đến uy tín của Đảng, vai trò lãnh đạo của Đảng, sự tồn vong của chế độ. Từ tất cả những tồn tại mà Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) thẳng thắn chỉ rõ, chúng ta cũng cần nhìn thẳng vào một sự thật: nguy cơ suy yếu trong cơ thể Đảng là có thật và căn bệnh đang ở mức báo động đỏ!
Trước tình hình trong nước và thế giới diễn biến vô cùng phức tạp hiện nay, Đảng phải vừa đối phó với những âm mưu của các thế lực thù địch, vừa phải tự vượt qua những yếu kém, tồn tại của chính mình. Đảng ta là một đảng cầm quyền hiện đang hoạt động trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, mở cửa và hội nhập quốc tế, vấn đề cơ bản là làm sao giữ cho Đảng luôn kiên định với mục tiêu lý tưởng của mình, không biến chất, luôn là một đảng thực sự cộng sản, một đảng thực sự cách mạng, tất cả vì lợi ích của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và của cả dân tộc. Trong điều kiện Đảng cầm quyền, mọi việc của dân, của nước, mọi thành công và thất bại đều phụ thuộc trực tiếp vào phẩm chất và năng lực của Đảng. Và cốt lõi của vấn đề chính là phải xây dựng Đảng cầm quyền ngày càng trong sạch, vững mạnh, ngày càng xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân như Di chúc Bác Hồ căn dặn!