Qua hơn 41 năm xây dựng và phát triển TP.HCM, phong trào thanh niên luôn là lực lượng tích cực thực hiện các chủ trương của thành phố. Trong các lực lượng nổi bật, Thanh niên Xung phong (TNXP) luôn xung kích thực hiện các nhiệm vụ đầy gian khó, thách thức do lãnh đạo thành phố giao liên tục 40 năm qua, từ trước và khi chính thức ra đời vào ngày 28-3-1976, đặc biệt là trong 30 năm đổi mới.

TNXP trong 10 năm đầu đổi mới (1986 - 1995)

Trong giai đoạn 1986 - 1995, hoạt động kinh tế của TNXP có bước tiến triển; sản xuất được khối lượng giá trị hàng hóa như: Sản xuất sản phẩm gỗ xuất khẩu bình quân 20.000 m3/năm, 5.000 tấn/năm mủ cao su chế biến, 145.000 tấn/năm dăm mảnh gỗ bạch đàn làm nguyên liệu giấy, hàng trăm tấn cà phê hạt, hàng triệu sản phẩm may mặc, da... Hàng năm doanh số xây lắp hơn 50 tỉ đồng, du lịch đạt 10 tỉ đồng, giá trị sản lượng hàng hóa công nông nghiệp đạt 160 tỉ đồng, doanh số thương mại hơn 100 tỉ đồng, giá trị kim ngạch xuất nhập khẩu đạt 35 triệu USD. Thời điểm 1995, TNXP quản lý 10.000 ha rừng phòng hộ, hơn 20.000 ha đất đai ở ngoại thành và các tỉnh, đa phần khai thác có hiệu quả.

Trong công tác xã hội, TNXP duy trì công tác giáo dục thanh niên chậm tiến và tệ nạn xã hội; năm 1992, các trường trại thu hút, tiếp nhận hơn 4.000 người. Nội dung, hình thức không ngừng thể nghiệm và cải tiến với tinh thần tôn trọng con người, “tình thương và trách nhiệm”; thực hiện việc kết hợp giáo dục đạo đức, lối sống với bồi dưỡng sức khỏe và dạy nghề để nhanh chóng đưa những thanh niên này tái hòa nhập cộng đồng.

Trên địa bàn thành phố, TNXP được giao nhiều hoạt động trong thực hiện các dự án giải tỏa các khu nhà ổ chuột, nhà trên kênh rạch ô nhiễm..., tích cực trong phong trào “sạch và xanh”, truy quét các tệ nạn xã hội các văn hóa phẩm độc hại, đồi trụy. Xây dựng các “nhà mở” giúp các trẻ ra đời sớm, hoàn cảnh khó khăn có nơi nương tựa, qua đó hướng dẫn các em trở lại gia đình, ngăn chặn không để các em lao vào con đường tội lỗi, hoặc tạo điều kiện cho các em sinh sống và trưởng thành.

Công tác định cư cho đồng bào thành phố đi xây dựng kinh tế mới có ý nghĩa nhất định, với trên 1.000 hộ tham gia (trước 1990); riêng trong 5 năm 1991 – 1995, đã tổ chức định cư cho 405 hộ kinh tế mới, trong đó có 86 hộ gia đình TNXP và học viên hoàn tất các khóa học hình thành các cụm dân cư mới ở các vùng trù phú, song hiểm trở, có ý nghĩa nhiều mặt về kinh tế, xã hội.

Mô hình hoạt động của các trường giáo dục - đào tạo và giải quyết việc làm có nhiều nét nổi bật. Trường Giáo dục - Đào tạo và Giải quyết việc làm số 1 (xã Kiến Thành, huyện Đắk Rlấp, tỉnh Đắk Lắk, nay thuộc tỉnh Đắk Nông), đến năm 1991, đã có 15 năm hoạt động, ổn định nơi đóng chân, quy hoạch khu vực quản lý hành chính, trường trại và sản xuất với tổng diện tích 248 ha (trong đó có 50 ha cà phê, 10 ha cao su, nuôi hàng trăm con bò và nhiều gia cầm), thu hút hơn 5.000 lượt học viên học tập; đồng thời góp phần xây dựng hệ thống đường sá, nhà ở, thủy điện nhỏ, làm ống dẫn nước cho địa phương…

Trường Giáo dục - Đào tạo và Giải quyết việc làm số 2 (xã Tân Thanh, huyện Lâm Hà, tỉnh Lâm Đồng) tiếp nhận và quản lý trong 5 năm 1991 - 1995, hai trường nói trên tiếp nhận 1.806 lượt học viên, trong đó 23% phấn đấu tốt, được chuyển sang đội viên TNXP hoặc trở về tái hòa nhập cộng đồng.

Trung tâm Giáo dục – Đào tạo và Giải quyết việc làm Nhị Xuân, phát triển từ cơ ngơi của Nông trường Nhị Xuân nổi tiếng với hàng ngàn bạn trẻ thành phố đến khai hoang, phục hóa biến vùng đất hoang vu thành trang trại xanh tươi, hàng trăm hộ dân kinh tế mới ổn định nơi cư trú. Trung tâm thực hiện hai nhiệm vụ: tổ chức cai nghiện ma túy (300 học viên) và tổ chức các nhà mở chăm sóc hỗ trợ trẻ em lang thanh đường phố, trẻ em nghèo khó trong cộng đồng.

TNXP trong 10 năm thực hiện đổi mới và công nghiệp hóa (1995 - 2005)

TNXP đã đóng góp tích cực, thực hiện có hiệu quả công tác cai nghiện ma túy. 6 trường và trung tâm của TNXP đã đúc kết và thực hiện quy trình cai nghiện gồm tiếp nhận, cắt cơn, quản lý và dạy nghề gần 15.000 học viên. Học viên và người sau cai nghiện được giáo dục về đường lối chính trị, các giá trị về đạo đức, hiểu biết về pháp luật và bổ túc về văn hóa (từ xóa mù chữ đến cấp III). Nhiều người từ không quen lao động đến tham gia sản xuất, lao động có thu nhập, từ sống buông thả, khiếm khuyết nhân cách dần sinh hoạt có kỷ luật, sống lành mạnh, tôn trọng người trên, cha mẹ, biết giúp đỡ bạn bè, người thân, giúp nhau cùng tiến bộ... Tuy còn nhiều hạn chế, song việc cai nghiện và dạy nghề sau cai có tác dụng, giúp hàng vạn người nghiện vượt qua khiếm khuyết, rất nhiều người đã trở lại nhịp sống bình thường.

Trong việc tập hợp trẻ em đường phố, Lực lượng TXNP thành phố đã xây dựng các nhà mở giúp các cháu có nơi nương tựa, phòng tránh tệ nạn và bị lạm dụng; tiếp nhận các bạn thanh niên không việc làm sống lang thang...

Bên cạnh đó, TNXP cũng thực hiện các dịch vụ công ích thiết thực, tạo dựng nét đẹp thời hội nhập của màu áo TNXP như: giữ xe, quản lý nhà vệ sinh công cộng, quản lý công viên, quản lý bến phà, giữ trật tự giao thông…

Trong lĩnh vực kinh tế, các doanh nghiệp và đơn vị của TNXP hoạt động ngày càng ổn định, có hiệu quả, thu hút nhiều lao động, hoàn thành nghĩa vụ nộp ngân sách nhà nước, góp phần hỗ trợ cho nhiệm vụ xã hội của TNXP. Tổng giá trị sản lượng năm 2000 đạt trên 780 tỉ đồng, năm 2005 đạt 547 tỉ đồng, năm cao nhất của 10 năm là 789 tỉ (năm 2003). Các đơn vị sản xuất kinh doanh của TNXP nhiều chuyển biến trong phương thức hoạt động như đầu tư kinh doanh địa ốc tăng bình quân 30,42 %, dịch vụ công ích tăng 14,96%, xây lắp dân dụng tăng 13,07%...

Ngoài ra, Lực lượng TNXP thành phố cũng hoàn thành và đưa vào sử dụng các công trình đầu tư phát triển đô thị; góp phần chỉnh tranh đô thị như đường Điện Biên Phủ, Hùng Vương, trạm thu phí xa lộ Hà Nội, chung cư Ngô Tất Tố, Phạm Viết Chánh…

TNXP trong 10 năm thực hiện đổi mới, công nghiệp hóa và hội nhập quốc tế (2005 - 2015)

Trong công tác xã hội, TNXP tiếp tục thực hiện việc nhận và quản lý người cai nghiện ma túy (theo đúng quy trình cắt cơn, chữa trị, giáo dục, dạy nghề...) trong 9 - 10 trường – trung tâm, với số học viên thường xuyên gồm 4.000 người, năm cao nhất 11.079 người (năm 2011), thấp nhất là 2.465 người (năm 2009). Ngoài ra còn quản lý hàng trăm người sau cai nghiện và người nghiện không nơi cư trú.

Trong hoạt động công ích, khá nổi bật trong giai đoạn này: từ công việc giữ xe, quản nhà vệ sinh công cộng đến việc góp phần giữ gìn trật tự giao thông đường phố, lập mới mô hình đội bảo vệ khách du lịch (từ ngày 28-3-2006)... Tiếp tục quản lý hơn 7.500 ha đất rừng và rừng phòng hộ Cần Giờ. Tham gia quản lý các dự án, công trình xây dựng như mở rộng đường Rừng Sác, Đặng Công Bình...

Trong hoạt động kinh tế, tổng sản lượng trong 10 năm đạt 7.491 tỉ đồng, vượt chỉ tiêu các kỳ đại hội Đảng bộ TNXP giao; đạt lợi nhuận trước thuế hơn 290 tỉ đồng. Trong đó, hầu hết các doanh nghiệp như kinh doanh địa ốc, dịch vụ du lịch, xuất nhập khẩu, công ích đều vượt cao so với chỉ tiêu đề ra. Đăc biệt, TNXP thực hiện dự án trồng cao su ở nước bạn Lào, trồng và chăm sóc gần 1.000 ha, đồng thời thực hiện công tác nhân đạo, từ thiện giúp dân nghèo tại đây. Cụm công nghiệp Nhị Xuân triển khai hơn 10 năm trên diện tích đất 34,28 ha, đã thu hút 24 doanh nghiệp xây dựng nhà xưởng và hoạt động sản xuất, trong đó gần 1.000 người sau cai nghiện được đưa vào lao động có thu nhập tại các xưởng, hiệu quả bước đầu khá tích cực…

*

TNXP TP.HCM ra đời và gắn kết với các nhiệm vụ được lãnh đạo thành phố giao; vừa rèn luyện đội ngũ thanh niên, đào tạo cán bộ cho các địa phương, vừa góp phần giải quyết các vụ việc, các chủ trương quan trọng đầy thách thức của thành phố. TNXP đã đào tạo, rèn luyện và bổ sung hàng trăm cán bộ lãnh đạo các cấp từ thành phố đến quận huyện, phường xã; đồng thời xây dựng được đơn vị hoạt động nghiêm túc, trách nhiệm, có kỷ cương kỷ luật; tạo một hình ảnh TNXP thành phố sống vì cộng đồng, sống có lý tưởng vì sự nghiệp chung của đất nước.