Những năm qua, hoạt động của tổ dân phố đã được các cấp ủy đảng, chính quyền thành phố quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo và đã có nhiều chuyển biến tích cực, thể hiện qua việc triển khai có hiệu quả các quyết định, chương trình của Đảng, Nhà nước và địa phương như: thực hiện dân chủ ở cơ sở, giữ gìn an ninh, trật tự, an toàn xã hội, vệ sinh môi trường, vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa ở khu dân cư”, đẩy mạnh công tác xóa đói giảm nghèo, thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật của Nhà nước… nhằm nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân, tạo sự đoàn kết trong cộng đồng dân cư, tạo niềm tin của người dân đối với Đảng, Nhà nước, chính quyền ở cơ sở… Nhờ vậy, vai trò lãnh đạo của Đảng đối với tổ dân phố ngày càng phát huy hiệu quả.

Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm, kết quả đã đạt được, công tác tổ chức hội nghị tổ dân phố trong thực tế ở một số nơi còn có những mặt hạn chế, như: thành phần đại diện các hộ tham gia họp tổ dân phố trung bình khoảng 60% - 70%; cán bộ, công chức tham dự sinh hoạt cùng tổ dân phố chưa thường xuyên; cách thức tổ chức, điều hành hội nghị của tổ trưởng tổ dân phố còn chưa thu hút người dự họp; chuẩn bị địa điểm và nghi thức cho hội nghị có khi chưa chu đáo; nội dung hội nghị còn dàn trải chưa đi sâu vào trọng tâm, những vấn đề thực tế, thiết thực trong tổ dân phố…, vì vậy không khí hội nghị còn trầm lắng, chất lượng hội nghị chưa cao.

Nguyên nhân những hạn chế trên có nhiều vấn đề, có phần về khách quan, do đặc điểm của tổ dân phố gồm nhiều hộ gia đình, thành phần khác nhau, có cả hộ diện nhập cư, ở nhà trọ…; công việc làm ăn của người dân cũng đa dạng, nhiều người bận rộn thường xuyên; ý thức, trình độ mỗi người khác nhau... nên khó triệu tập họp đầy đủ; việc bố trí địa điểm hội họp có nơi có địa điểm tốt, có nơi họp ngay tại nhà tổ trưởng dân phố, hoặc mượn địa điểm để họp… Tổ trưởng tổ dân phố là những người tham gia công tác bằng tâm huyết, bằng sự nhiệt tình, nhưng không chuyên trách; trình độ, phương pháp điều hành của mỗi người cũng khác nhau; thường họ làm việc bán thời gian, phụ cấp, sinh hoạt phí chưa tương xứng với công việc…

Về mặt chủ quan, công tác tuyên truyền của cấp ủy, chính quyền để người dân thấy rõ tính thiết thực, tầm quan trọng việc họp tổ dân phố cũng còn hạn chế; một số cán bộ, công chức, đảng viên với lý do bận công tác, thường nhờ người trong hộ đi họp thay, có khi họ lại quên cũng không ai nhắc nhở, hoặc có người dự họp nhưng ít phát biểu...; tổ trưởng tổ dân phố ít được tập huấn, nên điều hành nội dung hội nghị còn hạn chế…

Để nâng cao chất lượng và khắc phục những hạn chế trong việc tổ chức hội nghị tổ dân phố, cần quan tâm một số nội dung sau:

Thứ nhất, nâng cao vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy đảng, chính quyền trong việc tổ chức hội nghị tổ dân phố, mà trước hết cần quán triệt và thực hiện tốt Thông tư số 04/2012/TT-BNV ngày 31-8-2012 của Bộ Nội vụ, hướng dẫn về tổ chức và hoạt động của tổ dân phố. Theo đó, hội nghị tổ dân phố được thực hiện dưới sự lãnh đạo của đảng ủy cấp xã, phường hay chi bộ và sự hướng dẫn, triển khai công tác của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội cấp xã, phường.

Việc lãnh đạo, chỉ đạo cần thường xuyên coi trọng công tác tuyên truyền sao cho người dân thấy rõ tính thiết thực, tầm quan trọng khi dự họp tổ dân phố là gắn liền với lợi ích đời sống, được hiểu rõ chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, cũng như thực hiện quyền dân chủ và các hình thức tự quản của người dân trong cộng đồng dân cư, qua đó tuyên truyền nội dung thiết thực đến nhân dân như trong công tác phòng chống cháy nổ, nâng cao ý thức cảnh giác phòng chống tội phạm, cùng nhau bảo vệ môi trường, việc mua bảo hiểm y tế tự nguyện… Việc tuyên truyền cần phát huy vai trò nòng cốt từ cán bộ, đảng viên, công chức ngay trong từng hộ dân, trong tổ dân phố, vì thành phần này vừa có trách nhiệm, có nhận thức, vừa là những người thân trong gia đình, hoặc có quan hệ lối xóm, sẽ có tác động tích cực và thiết thực hơn.

Thứ hai, cấp ủy cần phối hợp với chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, tổ chức một số buổi tập huấn cho đội ngũ tổ trưởng tổ dân phố (nhất là sau khi họ mới được bầu); tập huấn về cách thức, phương pháp, nội dung tổ chức hội nghị tổ dân phố, sao cho sát thực, thu hút người dự họp… Có thể tổ chức hội nghị mẫu để cùng tham khảo, trao đổi, rút kinh nghiệm, chẳng hạn phải báo trước cho hộ dân biết trước ngày họp vài ngày, tránh tình trạng báo gấp quá; người chủ tọa hội nghị phải chuẩn bị kỹ trước khi họp từng phần rõ ràng, gợi ý cho người họp phát biểu, tránh tình trạng chủ tọa chỉ đọc liên miên đánh giá tình hình hoạt động của tổ trong 6 tháng, một năm, công khai việc thu, chi cho hoạt động tổ dân phố, nhắc nhở đóng góp xã hội, hoặc chỉ quan tâm việc bầu tổ trưởng và ban điều hành tổ dân phố mới khi hết nhiệm kỳ… mà không nêu, hoặc gợi ý để người dự họp phát biểu, góp ý, hoặc bàn cách giải quyết những bức xúc của người dân, không biểu dương những cá nhân và gia đình tham gia thực hiện tốt các hoạt động, phong trào của tổ dân phố, khu phố, hoặc cả nể không nhắc nhở hộ dân chưa tích cực đi họp…

Thứ ba, cán bộ, công chức, đảng viên phải gương mẫu thường xuyên tham dự sinh hoạt cùng tổ dân phố; khi đi dự họp, nếu mỗi đảng viên, công chức mời, hoặc nhắc vài hộ gia đình lối xóm cùng đi thì chắc chắn buổi họp sẽ có đông người dự họp hơn, như thế cũng là sát dân hơn, mặt khác kịp thời nắm bắt những phản ánh, kiến nghị đề đạt nguyện vọng của nhân dân, báo cáo và giúp lãnh đạo có cơ sở xem xét, giải quyết đúng đắn, phù hợp, chẳng hạn trong công tác giải tỏa đền bù, an sinh xã hội… cũng như củng cố và duy trì hoạt động có hiệu quả của các tổ chức tự quản khác của tổ dân phố theo quy định của pháp luật; cần tránh tình trạng hứa nhiều, mà không giải quyết thấu đáo sự việc. Sự có mặt của cán bộ, công chức, đảng viên trong buổi họp và quan tâm lắng nghe ý kiến của người dân, chính là nhằm tăng cường sự lãnh đạo của Đảng, chính quyền đối với tổ dân phố.

Thứ tư, cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc cùng cấp cũng cần đưa vào tiêu chí đi dự họp đầy đủ hội nghị tổ dân phố để đánh giá gia đình văn hóa, đưa vào nhận xét đảng viên tích cực dự họp hội nghị tổ dân phố, theo Quy định 76-QĐ/TW của Trung ương; mặt khác cần quan tâm giúp đỡ thêm về kinh phí, chẳng hạn để in tài liệu tham khảo, nước uống, trang trí hội nghị… tạo không khí cho hội nghị tổ dân phố được thân thiện, trang trọng; hoặc phụ cấp thêm thù lao để động viên hoạt động của tổ trưởng tổ dân phố…

Thực tiễn cho thấy, tổ dân phố là địa bàn quan trọng để phát huy dân chủ và các hình thức tự quản của cộng đồng dân cư, là mối quan hệ mật thiết giữa Đảng, chính quyền cơ sở với nhân dân. Là một phương thức phát huy sức mạnh tổng hợp của các tổ chức chính trị ở cơ sở, là nhân tố quan trọng đảm bảo xây dựng chính quyền cơ sở vững mạnh, vì vậy hội nghị tổ dân phố cần được lãnh đạo, chỉ đạo để diễn ra có chất lượng, hiệu quả, có ý nghĩa thiết thực. Đó chính là một trong những cách nâng cao vai trò lãnh đạo của cấp ủy, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc ở cơ sở.