LTS: Ngày 30-10-2016, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ký ban hành Nghị quyết số 04-NQ/TW về “ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ”. Nghị quyết đã đánh giá khá toàn diện và thẳng thắn tình trạng suy thoái trong nội bộ Đảng với những biểu hiện cụ thể và các giải pháp mang tính căn cơ. Từ số này, Tạp chí Sổ tay Xây dựng Đảng sẽ giới thiệu loạt bài “Góp phần tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng” với những bài viết phân tích, đánh giá thực trạng của công tác xây dựng Đảng hiện nay và đề xuất nhiều giải pháp xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Ban Biên tập hoan nghênh và trân trọng đón nhận những bài viết cộng tác, những ý kiến đóng góp của bạn đọc.
Sinh hoạt chi bộ với việc ngăn chặn, đẩy lùi suy thoái
Vân Tâm
Về nguyên nhân của “không ít hạn chế, khuyết điểm” về xây dựng Đảng, Nghị quyết 04-NQ/TW đã nêu: “Nội dung sinh hoạt đảng ở nhiều nơi còn đơn điệu, hình thức, hiệu quả chưa cao”. Đây là nguyên nhân được nêu thứ hai, sau nguyên nhân về giáo dục chính trị tư tưởng.
Vấn đề sinh hoạt đảng nói chung và sinh hoạt chi bộ nói riêng đã được một số văn kiện của Đảng đề cập. Báo cáo chính trị tại Đại hội XII đã nêu: “Năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của không ít tổ chức đảng còn thấp, thậm chí có nơi mất sức chiến đấu; công tác quản lý, giáo dục, rèn luyện đảng viên ở một số nơi chưa được quan tâm thường xuyên; chất lượng sinh hoạt đảng chưa cao và tính chiến đấu trong tự phê bình và phê bình còn yếu”. Dù không nêu rõ về tình hình sinh hoạt chi bộ nhưng khẳng định này cũng cho thấy chất lượng sinh hoạt chi bộ còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến nhiều vấn đề khác của tổ chức đảng, của đảng viên.
Trước đó, Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”, trong nhóm giải pháp về tổ chức, cán bộ và sinh hoạt đảng, đã nêu rõ: “Chấn chỉnh tổ chức, nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở đảng, nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ, đảng bộ; thực hiện nghiêm nguyên tắc tự phê bình và phê bình”. Như vậy, dù Nghị quyết không nêu các hạn chế về sinh hoạt chi bộ nhưng khi đặt ra giải pháp về lĩnh vực này tức là đã nhìn nhận có những tồn tại trong sinh hoạt đảng, cần phải khắc phục.
Nguyên nhân của các hạn chế trong sinh hoạt chi bộ
Các quy định, hướng dẫn của Trung ương đều nêu khá rõ cách thức, nội dung sinh hoạt chi bộ trong các loại hình tổ chức đảng. Chẳng hạn, Hướng dẫn 09-HD/BTCTW ngày 2-3-2011 đã nêu cụ thể các bước tiến hành và nội dung sinh hoạt chi bộ. Trong đó, Hướng dẫn chỉ rõ việc chuẩn bị của cấp ủy, phần mở đầu, phần nội dung, phần kết thúc thực hiện như thế nào, sinh hoạt chuyên đề ra sao… Do đó, Nghị quyết nêu sinh hoạt chi bộ đơn điệu, hình thức, hiệu quả chưa cao chủ yếu là có nguyên nhân chủ quan. Đó là:
Thứ nhất, vai trò của cấp ủy, bí thư chưa được phát huy đầy đủ. Có khi cấp ủy, người đứng đầu chưa chú trọng đầy đủ vai trò, ý nghĩa của cuộc sinh hoạt chi bộ, chỉ xem đó là cuộc họp mang tính thông tin, thông báo thuần túy nên thiếu kỳ cũng không sao, hoặc có họp thì chỉ tập trung việc thông tin tình hình, thông báo công việc… Bí thư, cấp ủy thiếu chuẩn bị nghiêm túc cho cuộc họp nên nội dung đơn điệu, nhàm chán, nhanh chóng kết thúc cuộc họp mà ít quan tâm đến kết quả thực sự của buổi sinh hoạt đó… Cá biệt, bí thư chi bộ không nắm chắc các nghiệp vụ công tác đảng, không nghiên cứu các quy định, hướng dẫn của cấp trên nên lúng túng trong tổ chức, điều hành một cuộc sinh hoạt, nhất là sinh hoạt chuyên đề. Chính vì vậy, trừ những dịp đặc biệt (kiểm điểm cuối năm, kiểm điểm khi có đảng viên sai phạm, lấy phiếu tín nhiệm…), những biểu hiện trên khiến tính chất sinh hoạt của chi bộ không được thể hiện đầy đủ, từ đó làm hạn chế vai trò lãnh đạo của tổ chức đảng, khó quản lý được đảng viên và ngăn ngừa, hạn chế các biểu hiện suy thoái trong nội bộ.
Thứ hai, ý thức trách nhiệm của đảng viên chưa cao. Đôi khi, đảng viên thụ động dự sinh hoạt chi bộ theo yêu cầu của bí thư hoặc cấp ủy mà không chủ động đề xuất nội dung, hình thức sinh hoạt. Trong sinh hoạt, đảng viên ít thể hiện sự quan tâm đóng góp ý kiến nhằm nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ, nâng cao hiệu quả lãnh đạo thực hiện nhiệm vụ chính trị, ít chú ý tham gia cùng với chi bộ thực hiện việc giám sát, quản lý các đảng viên khác… Có khi, bản thân đảng viên có tâm thế “co thủ”, ngại đụng chạm, sợ bị trù dập… nên không dám đấu tranh với cái sai, không dám bảo vệ cái đúng… Những biểu hiện đó làm tính tiên phong và tính chiến đấu của đảng viên giảm đi.
Thứ ba, sự kiểm tra, giám sát của cấp ủy cấp trên còn hạn chế. Nhiều cấp ủy có phân công đảng viên hoặc cấp ủy viên cấp trên dự sinh hoạt chi bộ của tổ chức đảng trực thuộc nhưng việc tham dự còn chưa thường xuyên, nên ít nắm bắt được đầy đủ tình hình sinh hoạt của chi bộ. Việc kiểm tra định kỳ hàng năm thường thông qua sổ sách mà có khi được thực hiện xen kẽ (xoay vòng giữa các tổ chức đảng cấp dưới nên vài năm mới trở lại chi bộ một lần) nên việc phát hiện và chấn chỉnh các biểu hiện chưa tích cực không kịp thời. Điều đó làm cho các cuộc sinh hoạt chi bộ “duy trì ổn định” các biểu hiện chưa tích cực, lâu ngày làm cho đảng viên không còn mặn mà, hào hứng với các cuộc sinh hoạt.
Các biểu hiện cụ thể
Sự đơn điệu, hình thức, hiệu quả chưa cao trong sinh hoạt chi bộ có một số biểu hiện đáng chú ý:
Một là, tâm lý thiếu tích cực của những người dự họp. Đó là tâm lý thụ động, họp cho có, cho xong của người tham dự, mà không thực sự thấy cần thiết và có ích từ trong các cuộc sinh hoạt này. Thời lượng sinh hoạt ngắn, ít đảng viên phát biểu hoặc chất lượng các phát biểu không cao. Có khi, đối với một số người, vắng họp hoặc không họp cũng không sao!
Hai là, thiếu một số bước, nội dung quan trọng của buổi sinh hoạt. Cuộc sinh hoạt thiếu các quy trình theo hướng dẫn hoặc thể hiện không rõ nét, như chỉ kiểm điểm sơ sài công việc trong tháng, ít biểu dương hoặc phê bình các cá nhân, bộ phận, sự phân công nhiệm vụ không rõ ràng và cụ thể, ghi chép biên bản sơ sài, thiếu sinh hoạt tư tưởng…
Ba là, ít đưa ra được những quyết định quan trọng liên quan đến hoạt động của đơn vị. Một số công việc trọng tâm thường được cấp ủy, lãnh đạo đơn vị thông qua trước, có khi chi bộ chỉ được thông báo vấn đề đó, nếu không có ý kiến khác thì coi như được quyết định chứ không đưa ra thảo luận, phản biện trong chi bộ.
Bốn là, vắng, thiếu một số kỳ họp vẫn không ảnh hưởng gì đến hoạt động của đơn vị, đến nhu cầu của đảng viên. Đôi khi, vì nhiều lý do, việc sinh hoạt bị gián đoạn nhưng các quyết định quan trọng vẫn được lãnh đạo đơn vị đưa ra, đơn vị vẫn hoạt động bình thường, đảng viên vẫn không thấy thiếu vắng hoặc có nhu cầu phải họp…
Năm là, không kịp thời phát hiện, ngăn chặn các biểu hiện suy thoái, sai phạm của đảng viên. Do cuộc sinh hoạt có hiệu quả thấp, chiếu lệ, hình thức nên sự sâu sát của cấp ủy đối với các đảng viên trong chi bộ không cao, các đảng viên ít có dịp bộc lộ thái độ, tình cảm của mình nên ít hiểu nhau (nhất là với các chi bộ có đông đảng viên làm việc ở nhiều bộ phận khác nhau, ít thường xuyên gặp mặt…). Vì vậy, các biểu hiện suy thoái, các biểu hiện sai lầm về nhận thức, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, các sai sót trong công tác chuyên môn… chậm được phát hiện, chấn chỉnh, có khi dẫn đến vi phạm, ảnh hưởng xấu đến tổ chức đảng, cơ quan, đơn vị về nhiều mặt.
Một số giải pháp nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ
Các giải pháp về nâng cao chất lượng sinh hoạt chi bộ đã được đề cập rất nhiều lần, ở nhiều nơi, nhưng tựu trung lại có một số nhóm vấn đề chính:
Thứ nhất, nhóm giải pháp về quy định. Hiện các quy định về sinh hoạt chi bộ của Trung ương về cơ bản đã nêu khá đầy đủ, nhưng để phù hợp với tình hình mới, với nhiều loại hình tổ chức đảng thì nên có những hướng dẫn cụ thể riêng. Chẳng hạn, Hướng dẫn 09-HD/BTCTW có nêu nội dung sinh hoạt chi bộ địa bàn dân cư thôn (xóm, ấp, bản, tổ dân phố...) nhưng trên thực tế chi bộ khu phố (hoặc tổ dân phố) có nhiều điểm khác xa với chi bộ ấp, thôn, bản; hay đối với chi bộ trong doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài thì hai loại hình chi bộ này cũng có nhiều điểm khác nhau, việc vận dụng quy định có nhiều khó khăn. Do đó, trên cơ sở các định hướng của Trung ương, cấp ủy cấp trên cơ sở có thể hướng dẫn riêng cho từng loại hình chi bộ trong đảng bộ của mình. Chẳng hạn, một đảng bộ khối có chi bộ trường học, doanh nghiệp, cơ quan nghiên cứu… thì đối với mỗi loại hình nên cụ thể hóa về quy trình, nội dung sinh hoạt, bảo đảm không trái với các quy định của cấp trên và phù hợp với tình hình thực tế của đảng bộ đó.
Thứ hai, nhóm giải pháp về con người. Đó là phải bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ công tác đảng cho bí thư, cấp ủy các chi bộ, kịp thời cung cấp các văn bản hướng dẫn, quy định của cấp trên đến các chi bộ. Đó là tổ chức các cuộc thi về kỹ năng công tác đảng để phát huy các kỹ năng tốt, phát hiện và chấn chỉnh các kỹ năng còn hạn chế. Đó là thường xuyên tổ chức giáo dục chính trị tư tưởng để nâng cao nhận thức của đảng viên, trong đó lồng ghép các nội dung về sinh hoạt chi bộ nhằm tăng cường ý thức của đảng viên trong việc tham gia sinh hoạt chi bộ. Đó là có chế độ thù lao (phụ cấp kiêm nhiệm) phù hợp đối với bí thư, cấp ủy viên các cấp (theo quy định chung và điều kiện đặc thù của từng tổ chức đảng) để góp phần nâng cao trách nhiệm và động viên đội ngũ này đầu tư nhiều hơn cho công tác đảng tại tổ chức đảng của mình.
Thứ ba, nhóm giải pháp về kiểm tra, giám sát. Cấp ủy cấp trên trực tiếp phải thường xuyên kiểm tra, giám sát việc tổ chức sinh hoạt chi bộ của chi bộ trực thuộc bằng nhiều hình thức, như kiểm tra các tài liệu (biên bản họp cấp ủy, chi bộ, sổ thu chi đảng phí, nghị quyết của cấp ủy/đảng bộ/chi bộ, báo cáo định kỳ, biên bản kiểm điểm, phân tích chất lượng tổ chức đảng và đảng viên…), trực tiếp dự họp… Qua đó, cần chấn chỉnh ngay các thiếu sót, trong trường hợp cần thiết cần nhắc nhở chung trong toàn tổ chức đảng, thậm chí phê bình, kỷ luật nếu có vi phạm nghiêm trọng, kéo dài.
*
Sinh hoạt chi bộ hiệu quả, tích cực không chỉ nâng cao vai trò lãnh đạo và sức chiến đấu của tổ chức đảng và đảng viên mà còn nâng cao kiến thức, nhận thức cho từng đảng viên. Đó là điều kiện quan trọng để mỗi đảng viên tự “đề kháng” với các tác động tiêu cực, góp phần quan trọng vào việc ngăn ngừa các biểu hiện suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.