Các đại biểu (ĐB) đều nhất cao với sự cần thiết sửa đổi toàn diện Luật Di sản văn hóa hiện hành nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập trong thực tiễn thời gian qua và tạo hành lang pháp lý kịp thời bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc. Các ý kiến tập trung thảo luận về quyền sở hữu và các quyền liên quan tới di sản văn hóa; các chính sách phát triển di sản văn hóa; khu vực bảo vệ của di tích; phân cấp, phân quyền trong quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di sản; Quỹ bảo tồn di sản văn hóa…

ĐB Trần Thị Vân (Bắc Ninh) và một số ý kiến đề nghị bổ sung một số nội dung đối với quy định về các chính sách hỗ trợ nghệ nhân. Bởi nghệ nhân được ví như báu vật nhân văn sống, sợi dây níu giữ các yếu tố văn hóa dân gian và là người giữ lửa cho di sản. Tuy nhiên, theo báo cáo tổng kết thi hành Luật Di sản văn hóa, từ khi Luật được ban hành đến nay chỉ có 20/1881 nghệ nhân được phong tặng danh hiệu được hưởng chế độ này. ĐB cũng cho rằng, chế độ hỗ trợ mai táng đối với nghệ nhân khi qua đời là cần thiết nhằm ghi nhận, công lao, đóng góp, cống hiến của các nghệ nhân đối với các di sản văn hóa. Bên cạnh đó, ĐB Trần Thị Vân cũng đề nghị bổ sung thêm “nghệ nhân dân gian” vào đối tượng được hưởng chính sách cùng nghệ nhân nhân dân và nghệ nhân ưu tú vào dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi).

Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng

Đối với việc xây dựng, sửa chữa nhà ở riêng lẻ tại các khu vực dân cư tập trung tại vùng lõi và vùng đệm của di sản, ĐB Trần Thị Hồng Thanh (Ninh Bình) đề nghị cơ quan soạn thảo quy định theo hướng tăng cường phân cấp trong việc quản lý di tích quốc gia, di tích quốc gia đặc biệt và di sản thế giới nằm trong địa bàn địa phương, bộ, ngành trung ương. Chính phủ chỉ thẩm định, phê duyệt quy hoạch tổng thể bảo quản, tu bổ di tích quốc gia, di tích quốc gia đặc biệt và di sản thế giới; phần nội dung thẩm định phê duyệt chủ trương đầu tư các dự án tu bổ phù hợp với quy hoạch thì nên phân cấp lại cho địa phương.

Trong khi đó ĐB Trần Văn Tiến (Vĩnh Phúc) cho rằng, hiện tại nhiều khu di tích lịch sử văn hóa đang bị các hộ dân lấn, chiếm và nếu chỉ cần sự ý kiến đồng ý bằng văn bản của Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch thì được xây dựng sẽ khiến ngày càng nhiều khu di tích bị lấn, chiếm. ĐB đề nghị những nhà ở riêng lẻ thuộc khu vực bảo vệ I thì cấm không được xây mới, chỉ được cải tạo chống xuống cấp và chính quyền địa phương các cấp phải có phương án di dời dân để trả lại đất cho di tích.

Đáng chú ý, ĐB Thượng tọa Thích Đức Thiện (Điện Biên) đề nghị Chính phủ cần có chiến lược “hồi hương cổ vật”, đưa các di vật, cổ vật có nguồn gốc Việt Nam ở nước ngoài về nước. Bên cạnh đó, dự thảo luật cũng cần tính đến việc quy định về miễn các loại thuế, phí liên quan cho các di vật, cổ vật được đưa về nước không vì mục đích trao đổi buôn bán, kinh doanh nhằm thu hút nguồn lực cho việc “hồi hương cổ vật”.

ĐB Nguyễn Thị Mai Hoa (Đồng Tháp) đề nghị bổ sung quy định cụ thể nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động của bảo tàng tư nhân; ĐB Huỳnh Thị Phúc (Bà Rịa - Vũng Tàu) đề nghị quy định chặt chẽ hơn về trách nhiệm quản lý, bảo quản, trưng bày di vật, cổ vật, bảo vật; ĐB Lưu Bá Mạc (Lạng Sơn) đề xuất bổ sung quy định quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị của công viên địa chất; ĐB Tô Ái Vang (Sóc Trăng) cho rằng cần ưu tiên bố trí nguồn vốn đầu tư phát triển để khuyến khích cho những nỗ lực vượt bậc của các thành phố đã được vinh danh…

Giải trình, làm rõ một số vấn đề ĐB Quốc hội nêu, Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết đây là luật chuyên ngành, khó, liên quan đến di tích, di sản – lĩnh vực văn hóa quan trọng. Qua rà soát, nội dung này liên quan đến 23 luật đang có hiệu lực. Vấn đề đặt ra trong quá trình sửa luật là không chồng lấn, không giao thoa, vấn đề đã rõ, quy định ở các luật khác phải được tiếp tục thực hiện. Quan điểm sửa đổi luật là những vấn đề nào đã chín, đã rõ thì đưa vào luật.

Các đại biểu dự họp Quốc hội sáng 26/6

Về phạm vi điều chỉnh và các vấn đề đại biểu Quốc hội quan tâm, trong đó có ý kiến đề nghị bổ sung di sản địa chất, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng nêu rõ, trong quá trình sửa đổi luật, cơ quan soạn thảo đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài nguyên và Môi trường xem xét sửa đổi; Chính phủ cũng đang giao Bộ Tài nguyên và Môi trường sửa đổi Luật Địa chất khoáng sản, để đảm bảo sự thống nhất.

Về quy định liên quan đến bảo tàng, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng khẳng định, theo luật hiện hành quy định bảo tàng quốc gia, bảo tàng chuyên ngành, bảo tàng cấp tỉnh và bảo tàng tư nhân. Tuy nhiên, trong lần sửa đổi này, hướng tiếp cận mở rộng hơn, theo đó cho phép có bảo tàng công lập và bảo tàng ngoài công lập; đồng thời đa dạng hóa các mô hình bảo tàng để cung cấp dịch vụ và phục vụ tốt hơn việc hưởng thụ văn hóa của nhân dân. Liên quan đến bảo tàng số, cơ quan soạn thảo đã bổ sung quy định trưng bày trên không gian mạng, khi có đủ “độ chín” sẽ có bảo tàng số.

Đối với ý kiến đại biểu liên quan đến chính sách đối với nghệ nhân, Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cho biết, nghệ nhân giữ vai trò rất quan trọng trong việc bảo tồn, phát huy giá trị di tích và di sản. Vì vậy, khắc phục những bất cập của luật hiện hành, cơ quan soạn thảo đề nghị Quốc hội thông qua chính sách cụ thể cho nghệ nhân, không chỉ dừng lại nghệ nhân có hoàn cảnh khó khăn, mà tất cả các nghệ nhân khi được vinh danh, được công nhận đều được hưởng các chính sách Nhà nước đã ban hành, gồm cả sinh hoạt phí hàng tháng. Ngoài ra, tùy theo nguồn lực của địa phương, HĐND quyết định chính sách riêng để giúp nghệ nhân có điều kiện để truyền dạy tốt hơn.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng cũng giải trình một số vấn đề đại biểu nêu liên quan đến Quỹ bảo tồn di sản văn hóa; phân cấp trong việc quản lý di tích; việc xây dựng, sửa chữa nhà ở riêng lẻ tại các khu vực dân cư tập trung tại vùng lõi và vùng đệm của di sản…