1. Đồng chí Nguyễn Văn Linh gắn bó máu thịt cùng nhân dân Sài Gòn – Chợ Lớn – Gia Định trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước
Sinh ra trong một gia đình công chức, có nhiều điều kiện tiếp xúc với các luồng tư tưởng tiến bộ và sớm có nhận thức về hoàn cảnh đất nước và số phận của người dân Việt Nam dưới ách thống trị của thực dân Pháp nên đồng chí Nguyễn Văn Linh đã nhanh chóng tiếp thu chủ nghĩa Mác – Lênin, tham gia hoạt động cách mạng và gia nhập vào Đảng Cộng sản Việt Nam. Khi tròn 24 tuổi (năm 1939), đồng chí Nguyễn Văn Linh được điều động vào Sài Gòn, tham gia Thành ủy. Lần đầu tiên đến với vùng đất mới, tiếp xúc với những người dân nơi đây, đồng chí đã nhận xét rằng “Là một cán bộ của Đảng chân ướt chân ráo đến Sài Gòn, tôi vẫn thấy rất vững bụng sống và hoạt động giữa lòng một thành phố cách mạng. Nhân dân hiểu chủ nghĩa cộng sản và Đảng Cộng sản khá rõ, mặc dù bị kẻ thù uy hiếp, đe dọa và bọn phản động xuyên tạc có hệ thống. Sở dĩ được như vậy là vì truyền thống yêu nước của nhân dân”2. Chính vùng đất Sài Gòn đã đón nhận người chiến sĩ cách mạng như người con ruột thịt và đồng chí Nguyễn Văn Linh đã được nuôi dưỡng, hỗ trợ từ những người đồng chí, tổ chức cách mạng và quần chúng nhân dân yêu nước.
Từ những ngày đầu tiên vào vùng đất phương Nam hoạt động cách mạng (1939) cho đến ngày đất nước hoàn toàn thống nhất, cho thấy cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí Nguyễn Văn Linh gắn bó máu thịt với miền Nam nói chung và vùng đất Sài Gòn – Chợ Lớn – Gia Định nói riêng. Tổ chức Đảng và bản thân đồng chí hoạt động trong điều kiện hết sức khắc nghiệt, nhất là trong thời điểm sóng gió, cam go, với sự tàn khốc của kẻ thù. Trong hoàn cảnh bom đạn ác liệt, khó khăn thiếu thốn, bị giam cầm trong nhà tù đế quốc, sự sống và cái chết nằm trong gang tấc nhưng đối với bất kỳ thử thách nào, đồng chí Nguyễn Văn Linh cũng thể hiện ý chí kiên cường, một lòng một dạ trung thành với mục tiêu, lý tưởng của Đảng.
Trong giai đoạn đấu tranh cách mạng giành độc lập dân tộc và hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ xâm lược, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã giữ những trọng trách khác nhau: Phó Bí thư Thành ủy Sài Gòn – Chợ Lớn, Bí thư Thành ủy Sài Gòn - Chợ Lớn, Bí thư Đặc khu ủy Sài Gòn - Gia Định, Ủy viên Thường vụ rồi quyền Bí thư Xứ ủy Nam Bộ, Ủy viên Trung ương Đảng khóa III, Bí thư Trung ương Cục miền Nam... Ở cương vị nào, làm công việc gì, đồng chí cũng đem hết trí tuệ, sức lực để cống hiến cho Đảng và nhân dân, đặt lợi ích chung của cách mạng lên trên lợi ích cá nhân, luôn luôn trau dồi kiến thức và lắng nghe ý kiến đồng bào, đồng chí, quan tâm tổng kết thực tiễn để làm sáng tỏ lý luận và góp phần xây dựng các quan điểm, đường lối của Đảng.
Dưới sự lãnh đạo của Trung ương Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh, với trọng trách là Bí thư Trung ương Cục miền Nam, đồng chí Nguyễn Văn Linh đã chủ trì và cùng với các đồng chí lãnh đạo khác lãnh đạo phong trào cách mạng miền Nam ở những thời điểm gay go nhất và cũng oanh liệt nhất, để lại những dấu ấn không phai mờ, từ cuộc "đồng khởi" đến những năm tháng ác liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. Khi ở bưng biền cũng như khi ở trong căn cứ nội thành, đồng chí luôn kiên cường "bám trụ", sát cánh cùng đồng bào, chiến sĩ, tin tưởng tuyệt đối vào dân, vừa lãnh đạo vừa chiến đấu, vừa kiên trì xây dựng, phát triển phong trào yêu nước và lực lượng cách mạng. Những hình ảnh của đồng chí Nguyễn Văn Linh, những đồng chí thường gọi anh Mười Cúc trong trang phục quần áo bà ba, khuôn mặt hiền từ, dáng đi nhanh nhẹn, giọng nói ấm áp, mộc mạc nhưng giàu tình cảm còn in đậm mãi trong ký ức của đồng bào, đồng chí miền Nam. Thắng lợi vĩ đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước giải phóng miền Nam, thống nhất Tổ quốc là do công lao chung của toàn Đảng, toàn dân ta trong đó có công lao to lớn của đồng chí Nguyễn Văn Linh3.
2. Đồng chí Nguyễn Văn Linh, sáng tạo trong tìm tòi đổi mới ở Thành phố Hồ Chí Minh góp phần vào quá trình hình thành và hoàn thiện thể chế kinh tế của Việt Nam
Trong 10 năm đầu giải phóng (1975 – 1986), so với tiến trình lịch sử dân tộc là rất ngắn nhưng đây là giai đoạn quan trọng, mang tính lịch sử của đất nước và Thành phố. Do hoàn cảnh lịch sử và vị trí địa lý chi phối nên sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, chiến tranh đã để lại nơi đây những hậu quả nặng nề nhiều mặt, chính quyền cách mạng phải đương đầu với vô vàn thử thách: thiên tai, chiến tranh biên giới Tây Nam, các thế lực trong và ngoài nước thường xuyên chống phá, tình hình thế giới có nhiều biến động; bên cạnh đó, sự thiếu kinh nghiệm trong công tác quản lý kinh tế, xã hội, đô thị… đã gây trở ngại cho quá trình xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và phát triển của Thành phố nói riêng và đất nước nói chung. Đại hội Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ II đã nhận định “Tình hình Thành phố chưa thật ổn định cả về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội, đang có nhiều khó khăn rất gay gắt và có mức phức tạp. Nền kinh tế bị đảo lộn, lại quản lý theo một cơ chế có nhiều mặt không phù hợp, cho nên ngày càng thêm mất cân đối nghiêm trọng…”4.
Với cương vị là Bí thư Thành ủy thành phố Hồ Chí Minh, đặc biệt ở vào thời kỳ đất nước đang lâm vào một cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội ngày càng trầm trọng, là một nhà lãnh đạo luôn luôn nhạy bén trước đổi mới của thực tiễn và có năng lực tổng kết thực tiễn, lại đứng mũi chịu sào ở một địa bàn năng động như Thành phố Hồ Chí Minh, đồng chí Nguyễn Văn Linh và tập thể Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố đã thường xuyên đi sát cơ sở, thâm nhập các khu dân cư, dự họp với các phường, xã, tổ dân phố để trao đổi ý kiến về cách tháo gỡ tình hình. Đồng chí Nguyễn Văn Linh đã sớm phát hiện ra những nguyên nhân gây nên ách tắc, trì trệ trong sản xuất là do “một số chính sách kinh tế và cơ chế quản lý kinh tế của ta đã lỗi thời, nhưng chậm sửa, nên đã làm giảm sút nhiệt tình lao động của quần chúng, tạo khe hở để phát sinh nhiều hiện tượng tiêu cực, làm cho tình hình sản xuất thành phố bị đình trệ, ngày càng sa sút”5. Từ đó đồng chí đã sớm nhận thức được nhu cầu của sự đổi mới để “Trả về cho sản xuất sự vận hành đúng quy luật của nó, thì tình hình chuyển biến trông thấy”6.
Nhờ sự chỉ đạo năng động, sáng tạo của Đảng bộ và chính quyền Thành phố mà trực tiếp là đồng chí Nguyễn Văn Linh, sau một thời gian ngắn, tình hình sản xuất, lưu thông, phân phối hàng hóa trên địa bàn đã có những bước chuyển động lớn, từng bước tháo gỡ khó khăn, tạo điều kiện cho sản xuất “bung ra”. Trong giai đoạn này đã có hàng loạt đơn vị sản xuất, kinh doanh chủ động vượt qua những quy định không còn phù hợp về phát triển kinh tế để giải phóng sức sản xuất, giải tỏa phân phối lưu thông. Thành phố cũng đã mạnh dạn thử nghiệm kế hoạch 3 phần và mở rộng xuất khẩu trực tiếp với vốn tự có để chủ động nhập vật tư nguyên liệu, tự cân đối cho sản xuất của địa phương, đồng thời bổ sung cho các doanh nghiệp Trung ương đóng trên địa bàn. Thành phố cũng đã chủ động liên kết với các địa phương có sản phẩm nông nghiệp để thực hiện mối quan hệ: công – nông nghiệp – thương mại, tạo ra nông sản phẩm xuất khẩu. Việc thử nghiệm này mang lại kết quả to lớn, giúp nhiều xí nghiệp phục hồi sản xuất, đời sống người lao động được cải thiện, Thành phố có nguồn hàng hóa phục vụ cho mạng lưới thương nghiệp bán lẻ. Những cách tìm tòi, sáng tạo này không chỉ “giải quyết được phần nào ách tắc cơ sở, mà còn hỗ trợ cho những cách suy nghĩ mới”7, “sở dĩ Thành phố Hồ Chí Minh đạt được những thành tựu xuất sắc như 10 năm qua là nhờ đã có tư duy độc lập, sáng tạo, không đi theo vết mòn của những nếp suy nghĩ cũ”8.
Từ việc “xé rào” để tìm chân lý từ thực tiễn của cuộc sống và trong công tác lãnh đạo, có thể thấy rõ dấu ấn nổi bật của Thành phố Hồ Chí Minh trong việc góp phần kiến tạo đường lối đổi mới của Đảng trên lĩnh vực kinh tế, tập trung ở các nghị quyết quan trọng: Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 6 (khóa IV, tháng 9/1979), Báo cáo chính trị tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ V (3/1982), Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 6 (khóa V, tháng 7/1984), Nghị quyết Hội nghị Trung ương lần thứ 8 (khóa V, tháng 6/1985)… Từ đó cho thấy, Đảng bộ và chính quyền Thành phố, đứng đầu là đồng chí Nguyễn Văn Linh đã dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, vừa biết căn cứ vào đường lối của Đảng, vừa biết bàn bạc với quần chúng, tổng kết cách nghĩ, cách làm của quần chúng, đề lên thành kinh nghiệm, chỉ đạo thực nghiệm, rút ra lý luận. Bằng cả lý luận và thực tế, đồng chí Nguyễn Văn Linh được coi là một trong những người có công đầu trong việc tìm tòi, khai phá con đường đổi mới ở nước ta. Tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI của Đảng (12/1986), đồng chí trở thành Tổng Bí thư của Đảng, nhận trách nhiệm lãnh đạo, tổ chức thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, đưa đất nước chuyển sang một thời kỳ mới9.
***
Trải qua những chặng đường lịch sử, với những nhiệm vụ chính trị khác nhau nhưng cả cuộc đời, đồng chí Nguyễn Văn Linh cống hiến cho sự nghiệp cách mạng, đó là tấm gương của một người cộng sản kiên trung, mẫu mực, một nhà lãnh đạo kiên định, tận tụy, sáng tạo của Đảng. Cuộc đời hoạt động cách mạng của đồng chí Nguyễn Văn Linh trải qua gần 70 năm, gắn liền với những chặng đường cam go, gian khổ và hào hùng của Đảng và dân tộc ta. Trong đó, có hơn một nửa thời gian đồng chí gắn bó máu thịt với chiến trường Nam Bộ, với Đảng bộ và nhân dân Sài Gòn – Chợ Lớn – Gia Định – Thành phố Hồ Chí Minh và đã để lại nhiều bài học quý báu trong công tác lãnh đạo và tổ chức thực hiện nhiệm vụ chính trị trong điều kiện lịch sử và tình huống chính trị - xã hội khác nhau; là người luôn bám sát thực tiễn, sáng tạo tìm tòi trong đổi mới, góp phần hình thành những nhân tố mới đóng góp vào nhận thức về quá trình đổi mới thể chế kinh tế từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh để đưa đất nước ta thoát khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội; là người lãnh đạo mẫn cán, gần dân, tin dân, hiểu dân và lo cho dân; là người cộng sản kiên cường, bất khuất, một nhà lãnh đạo kiên định và sáng tạo; một trong những học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, một tấm gương đạo đức cách mạng sáng ngời. Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh hôm nay sẽ đem hết sức lực, trí tuệ và tài năng của mình để phấn đấu đưa thành phố trở thành một trung tâm kinh tế, chính trị, văn hóa của cả nước, với vai trò, vị trí đặc biệt quan trọng trong tiến trình đưa đất nước vững bước trên con đường hội nhập, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.
_________________________________________________
1 Chương trình viết tiểu sử các đồng chí lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, Nguyễn Văn Linh tiểu sử (xuất bản lần thứ 2), Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2008, trang 5.
2 Nguyễn Văn Linh tuyển tập (1962 - 1986), Nxb. Chính trị Quốc gia – Sự thật, Hà Nội, 2011, trang 649.
3 Chương trình viết tiểu sử các đồng chí lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, Nguyễn Văn Linh tiểu sử (xuất bản lần thứ 2), Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2008, trang 5.
4 Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh lần thứ II, 1980, trang 49.
5 Chương trình viết tiểu sử các đồng chí lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, Nguyễn Văn Linh tiểu sử (xuất bản lần thứ 2), Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2008, trang 250 - 251.
6 Nguyễn Văn Linh, Thành phố Hồ Chí Minh 10 năm, Nxb. Sự thật, Hà Nội, 1985, trang 105.
7 Đặng Phong, Phá rào trong kinh tế vào đêm trước đổi mới, Nxb. Tri thức, 2013, trang 48.
8 Diễn văn của đồng chí Nguyễn Văn Linh - Bí thư Thành ủy Thành phố Hồ Chí Minh trong lễ mít tinh kỷ niệm 10 năm giải phóng Thành phố (Báo Sài Gòn Giải phóng, số ra ngày 1/5/1985).
9 Chương trình viết tiểu sử các đồng chí lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, Nguyễn Văn Linh tiểu sử (xuất bản lần thứ 2), Nxb. Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2008, trang 263.
Lê Hoàng Quân
Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng,
Phó Bí thư Thành ủy, Chủ tịch UBND Thành phố Hồ Chí Minh
* Đồng chí Nguyễn Văn Linh với Sài Gòn - Gia Định, thành phố Hồ Chí Minh
* Bài học về mối quan hệ Đảng-Dân từ "Những việc cần làm ngay" của Đồng chí Nguyễn Văn Linh
* Mẩu chuyện nhỏ về đồng chí Nguyễn Văn Linh
* Tư tưởng “Dân là gốc” và bài học tăng cường mối quan hệ gắn bó máu thịt giữa Đảng với nhân dân của Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh
* Nhớ mãi người anh, người thầy: Nguyễn Văn Linh
* Đồng chí Nguyễn Văn Linh- Người chiến sĩ cộng sản kiên cường, nhà lãnh đạo tận tụy, mẫu mực, thân thương của cách mạng miền Nam và Sài Gòn - Chợ Lớn - Gia Định - thành phố Hồ Chí Minh
* Triển lãm ảnh “Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh - Nhà lãnh đạo kiên định và sáng tạo”
* Đồng chí Nguyễn Văn Linh – Hành trình cùng nhân dân và đổi mới
* Đồng chí Nguyễn Văn Linh – học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, suốt đời gắn bó máu thịt với Đảng bộ và Nhân dân thành phố mang tên Bác Hồ
* Khai mạc Hội thảo khoa học “Đồng chí Nguyễn Văn Linh với cách mạng miền Nam, với Sài Gòn – Chợ Lớn – Gia Định và TPHCM”