Đại hội lần thứ XII của Đảng có ý nghĩa rất quan trọng trong đời sống chính trị của đất nước. Nhân dân đặt nhiều kỳ vọng vào những quyết sách đúng đắn, mạnh mẽ, phù hợp của Đảng để phát huy thuận lợi, vượt qua mọi khó khăn, tiếp tục đưa đất nước ta phát triển nhanh, bền vững. Đại hội lần này đã có những nội dung thể hiện tư duy đổi mới mạnh mẽ, đúng đắn của Đảng.

Một là, về vấn đề phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa. Không phải ngẫu nhiên mà ngay từ chủ đề Đại hội, Đảng ta đã nhấn mạnh “phát huy sức mạnh toàn dân tộc, dân chủ xã hội chủ nghĩa…”. Yếu tố phát huy sức mạnh toàn dân tộc đã được đưa vào Văn kiện Đại hội Đảng từ những nhiệm kỳ trước, nhưng vế “dân chủ xã hội chủ nghĩa” thì đây là lần đầu tiên được chính thức đưa vào ngay trong chủ đề của Đại hội.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh xem dân chủ là một thiết chế chính trị, là phương thức tồn tại của nhân dân và là sản phẩm của tiến bộ xã hội. Bác đã từng nói, dân chủ có nghĩa là dân là chủ và dân làm chủ; nước ta là một nước dân chủ và là dân chủ mới để tiến đến chủ nghĩa xã hội. “Thực hành dân chủ là chìa khóa vạn năng để giải quyết mọi khó khăn”. Thấm nhuần lời dạy của Bác, trong suốt quá trình xây dựng và phát triển đất nước, dân chủ luôn là vấn đề được Đảng đặc biệt quan tâm.

Trong thời kỳ đổi mới toàn diện và đồng bộ của đất nước, vấn đề dân chủ lại càng được quan tâm. Dân chủ, nhân quyền và tự do là xu thế khách quan không thể đảo ngược trong tiến trình phát triển của xã hội loài người. Chính vì thế, Văn kiện Đại hội XII đặc biệt nhấn mạnh đến vấn đề dân chủ, đưa tinh thần dân chủ lên tầm cao mới. Việc đưa nội dung phát huy “dân chủ xã hội chủ nghĩa” thành một nội dung cốt lõi của Văn kiện Đại hội lần này là một nhận thức rất lớn của Đảng ta về vấn đề dân chủ. Đây cũng là sự thể hiện thống nhất tinh thần Hiến pháp 2013. Trong bối cảnh chúng ta đang cần một sự đoàn kết vững chắc thì lại càng cần phải phát huy dân chủ. Dân chủ phải vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển xã hội.

Hai là, vấn đề thời điểm đưa nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Từ Đại hội VIII cho đến Đại hội XI, Đảng ta đề ra và khẳng định mục tiêu “đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại” thì ngay trong tiêu đề của Báo cáo chính trị Đại hội XII, Đảng ta xác định lại là “phấn đấu sớm đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại”. Điều này thể hiện tinh thần khách quan, khoa học, đảm bảo cơ sở lý luận và thực tiễn khi hoạch định đường lối. Bởi vì, qua tổng kết, phân tích, dự báo, cho thấy nhiều tiêu chí để đến năm 2020 nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại dự kiến không đạt được, vì vậy Đại hội XII đã kịp thời điều chỉnh mục tiêu này cho phù hợp hơn với thực tiễn khi đưa vào Văn kiện Đại hội.

Ba là, về nhiệm vụ bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Đây là một nhiệm vụ vô cùng thiêng liêng, cao quý, đụng chạm đến tình cảm, lòng tự tôn dân tộc của mỗi người dân Việt; nhất thiết Đảng ta phải xác định đúng vị trí, thực trạng và yêu cầu của nhiệm vụ này. Vì vậy, Đảng ta đã xác định rõ trong Văn kiện Đại hội XII là: “Kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc”. Việc bổ sung cụm từ “Kiên quyết, kiên trì đấu tranh” thể hiện một cách khách quan thực trạng và quyết tâm của chúng ta trong tình hình hiện nay; nếu chỉ thể hiện là “bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ” hay “độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ được giữ vững” như trong Văn kiện Đại hội XI, có thể sẽ bị đánh giá rằng viết như vậy có nghĩa là chúng ta đã bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ; trong khi đó, dù muốn hay không cũng phải thừa nhận rằng chủ quyền lãnh thổ của Tổ quốc hiện nay là chưa thực sự toàn vẹn. Do đó, Đảng ta phải phản ánh đúng thực trạng cùng với việc nêu rõ quyết tâm của toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta sẽ kiên quyết, kiên trì đấu tranh để bảo vệ vững chắc chủ quyền quốc gia.

Bốn là, về mối quan hệ biện chứng giữa quan hệ sản xuất và lực lượng sản xuất. Ở Đại hội X, quan điểm của Đảng ta về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa là: “có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất”, Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) thì thể hiện: “có nền kinh tế phát triển cao dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp”. Văn kiện Đại hội XII xác định trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mà chúng ta đang xây dựng “có quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất”. Đây là sự điều chỉnh cần thiết; bởi vì quan hệ sản xuất có tiến bộ hay không thì trước hết phải phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, đó là quy luật khách quan; lịch sử trước đổi mới đã cho chúng ta bài học đắt giá về vấn đề này, quan hệ sản xuất thời kỳ đó tiến bộ thì rất tiến bộ nhưng phù hợp thì không phù hợp, bởi vậy mà chúng ta đã không thể thành công.

Năm là, về lĩnh vực giáo dục - đào tạo và văn hóa - xã hội. Văn kiện Đại hội XII đánh giá, những năm qua, các lĩnh vực này đã đạt những kết quả đáng kể, như: Mạng lưới giáo dục, đào tạo được mở rộng, quy mô và chất lượng được nâng lên, đáp ứng tốt hơn nhu cầu xã hội. Phát triển văn hóa, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội đạt được những kết quả tích cực. Chính sách an sinh xã hội tiếp tục được bổ sung, hoàn thiện... An sinh xã hội cơ bản được đảm bảo, phúc lợi xã hội và đời sống nhân dân tiếp tục được cải thiện... Tuy nhiên, Đại hội XII của Đảng cũng thẳng thắn đánh giá về những hạn chế, yếu kém trong các lĩnh vực này. Đó là: Chất lượng giáo dục, đào tạo, nhất là giáo dục đại học và đào tạo nghề cải thiện còn chậm; thiếu lao động chất lượng cao. Đổi mới giáo dục, đào tạo có mặt còn lúng túng. Tình trạng mất cân đối trong cơ cấu ngành nghề và trình độ đào tạo khắc phục còn chậm, công tác đào tạo chưa gắn chặt chẽ với nhu cầu xã hội…, hay “Các lĩnh vực văn hóa, xã hội còn nhiều mặt yếu kém, khắc phục còn chậm”, “Chưa có cơ chế, chính sách phù hợp để tuyển chọn lao động có năng lực và đưa người không đáp ứng yêu cầu ra khỏi khu vực nhà nước”, “Một số chính sách về an sinh xã hội, giảm nghèo còn chồng chéo, chưa đồng bộ, hiệu quả chưa cao…”.

Với sự nhìn nhận thẳng thắn này, cùng với những chủ trương, quyết sách mà Đảng, Nhà nước đang tiến hành và sự chuyển động trong xã hội, có thể tin tưởng rằng những quyết sách đúng đắn, hợp lòng dân sẽ được đón nhận và có sức lan tỏa nhanh chóng, rộng rãi!

Sáu là, về xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Văn kiện Đại hội XII đánh giá, hiện nay quan điểm và thể chế về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa được bổ sung, hoàn thiện một bước quan trọng và cơ bản. Nguyên tắc tổ chức quyền lực nhà nước được quy định đầy đủ hơn trong Hiến pháp năm 2013: Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp. Tuy nhiên, Đại hội XII cũng thẳng thắn đánh giá, chúng ta chưa chế định rõ, đồng bộ, hiệu quả cơ chế phân công, phối hợp, kiểm soát quyền lực nhà nước ở các cấp. Tổ chức bộ máy và cơ chế hoạt động còn những điểm chưa thực sự hợp lý. Chưa khắc phục được sự chồng chéo, vướng mắc về chức năng, nhiệm vụ giữa các thiết chế, làm ảnh hưởng tới sự thống nhất quyền lực nhà nước và hiệu quả hoạt động của Nhà nước.

Văn kiện Đại hội XII thể hiện rất nhiều quyết sách quan trọng cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước trong tình hình mới. Các cấp ủy cần quán triệt sâu sắc Chỉ thị số 01-CT/TW ngày 22-3-2016 của Bộ Chính trị “Về học tập, quán triệt, tuyên truyền, triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng” và có phương pháp cụ thể huy động mọi nguồn lực để đưa nhanh Nghị quyết Đại hội XII vào cuộc sống một cách thực chất để xây dựng ngành, địa phương, đơn vị vững mạnh. Quá trình đó cần khắc phục tình trạng chỉ sao chép, mô phỏng chương trình hành động của cấp ủy cấp trên thành chương trình hành động thực hiện nghị quyết của cấp mình.