Luât Thanh niên xác định thanh niên là tương lai của đất nước, là lực lượng xã hội hùng hậu, có tiềm năng to lớn, xung kích trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đào tạo, bồi dưỡng và phát huy thanh niên là trách nhiệm của Nhà nước, gia đình và xã hội. Nhà nước có chính sách tạo điều kiện cho thanh niên học tập, lao động, giải trí, phát triển thể lực, trí tuệ, bồi dưỡng về đạo đức, truyền thống dân tộc, ý thức công dân, ý chí vươn lên phấn đấu vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Được học tập và bình đẳng về cơ hội học tập. Thanh niên phải có trách nhiệm và tích cực học tập hoàn thành chương trình phổ cập giáo dục và vươn lên học tập ở trình độ cao hơn; thường xuyên học tập nâng cao trình độ học vấn, chuyên môn, nghề nghiệp; tham gia xây dựng môi trường văn hóa học đường; trung thực trong học tập. Xung kích tham gia các chương trình phát triển giáo dục và đào tạo, xây dựng xã hội học tập. Lao động để lập thân, lập nghiệp, làm giàu chính đáng, góp phần xây dựng đất nước. Chủ động tiếp cận thông tin thị trường lao động; lựa chọn việc làm và nơi làm việc phù hợp với khả năng của bản thân và nhu cầu của xã hội. Rèn luyện tác phong công nghiệp, năng lực quản lý, kinh doanh, tuân thủ kỷ luật lao động; phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ thuật; nâng cao trình độ nghề nghiệp đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học và công nghệ. Xung kích thực hiện các chương trình phát triển kinh tế - xã hội ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội khó khăn, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn.

Trong Điều 11 về Quyền và nghĩa vụ của thanh niên trong bảo vệ Tổ quốc, Luật Thanh niên xác định việc bảo vệ Tổ quốc là nghĩa vụ thiêng liêng và quyền cao quý của thanh niên. Thanh niên được huấn luyện chương trình giáo dục quốc phòng; thực hiện nghĩa vụ quân sự, tham gia các lực lượng vũ trang theo quy định của pháp luật. Tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân, giữ gìn bí mật quốc gia, xung kích đấu tranh chống mọi hành vi xâm hại đến an ninh quốc gia và trật tự, an toàn xã hội.

Để tạo điều kiện cho thanh niên thực hiện nghĩa vụ và quyền lợi của mình, Nhà nước đã có nhiều chính sách tạo điều kiện cho thanh niên hoàn thành chương trình phổ cập giáo dục, được học nghề, có cơ hội vươn lên học tập ở trình độ cao hơn; miễn, giảm học phí, cấp học bổng, cho vay tín dụng để thanh niên học tập; cấp sách giáo khoa, hỗ trợ về đời sống cho thanh niên của hộ nghèo hoàn thành chương trình phổ cập giáo dục; tạo điều kiện cho thanh niên tham gia hoạt động khoa học và công nghệ, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất và đời sống, hỗ trợ thực hiện các ý tưởng sáng tạo trong hoạt động khoa học và công nghệ; khuyến khích sự đóng góp của tổ chức, cá nhân giúp đỡ thanh niên trong học tập và nghiên cứu khoa học. Hệ thống giáo dục nước ta đã thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện về đức, trí, thể, mỹ; giáo dục hướng nghiệp, nâng cao năng lực tự học, kỹ năng thực hành, phương pháp tư duy khoa học cho thanh niên. Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, các tổ chức khác của thanh niên đã có nhiều chương trình phối hợp với nhà trường, gia đình tuyên truyền, vận động thanh niên thực hiện tốt nghĩa vụ và quyền lợi của thanh niên; có nhiều kiến nghị với Nhà nước có cơ chế, chính sách để phát hiện, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng những thanh niên có năng khiếu, có thành tích xuất sắc trong học tập, hoạt động khoa học và công nghệ, lao động, sản xuất, kinh doanh, quản lý, an ninh, quốc phòng, văn hóa, nghệ thuật, thể dục, thể thao để trở thành những người tài năng. Tôn vinh và tạo điều kiện cho thanh niên tài năng phát triển và làm việc để phát huy khả năng đóng góp cho đất nước.

Luật Thanh niên của nước ta đã khẳng định vai trò to lớn của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng, trong bảo vệ và xây dựng đất nước, trong xây dựng gia đình và xã hội. Và trên thực tế, thanh niên là lực lượng to lớn luôn trung thành với Đảng và nhân dân, giữ vững và phát huy bản chất chính trị là lực lượng xung kích cách mạng của Đảng. Quá trình thực hiện nhiệm vụ chính trị của Đảng, với khẩu hiệu hành động: “Thanh niên Việt Nam xung kích, sáng tạo vì sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; vì tương lai tươi sáng của tuổi trẻ”, thanh niên đã có những đóng góp to lớn. Để phát huy hơn nữa vai trò của thanh niên, việc tổ chức quán triệt, phổ biến Luật Thanh niên cần phải thực hiện tốt hơn nữa. Việc tổ chức đưa Luật Thanh niên vào cuộc sống là hết sức quan trọng và cần thiết.

Tuy nhiên trong hơn 3 năm qua, tác dụng của Luật Thanh niên chưa có dấu hiệu tích cực. Đại bộ phận thanh niên chưa nắm được nội dung của bộ luật, nhiều thanh niên còn trốn tránh nhiệm vụ đối với Tổ quốc, không thực hiện nghĩa vụ quân sự, tội phạm hình sự, tệ nạn xã hội trong thanh niên chiếm tỷ lệ cao, vi phạm pháp luật trong thanh niên còn nhiều …

Việc tổ chức thực hiện Luật Thanh niên có tầm quan trọng đặc biệt đối với sự nghiệp cách mạng. Nhiều Nghị quyết, Chỉ thị của Đảng đã xác định: công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng. Trong sự nghiệp cách mạng, thanh niên thật sự là đội quân xung kích sẵn sàng đón nhận những việc mới, việc khó theo tiếng gọi của Tổ quốc. Trong thời kỳ đổi mới, hội nhập hiện nay thanh niên càng có vai trò to lớn. Thực hiện có hiệu quả Luật Thanh niên trong cuộc sống, chính là chúng ta đã phát huy vai trò và sức mạnh to lớn của thanh niên trong sự nghiệp đổi mới của Đảng, thực hiện mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”.