1. Dân tộc nào cũng có lòng yêu nước, nhưng tinh thần yêu nước của dân tộc Việt Nam là một di sản tinh thần đặc biệt. Giáo sư Trần Văn Giàu từng khẳng định, chủ nghĩa yêu nước Việt Nam là sợi chỉ đỏ xuyên suốt của lịch sử dân tộc. Lịch sử đã từng đặt dân tộc ta trước những thử thách ngặt nghèo của sự mất còn. Tuy nhiên, cứ mỗi khi Tổ quốc lâm nguy thì tinh thần yêu nước của người Việt lại bùng lên mạnh mẽ để nhấn chìm tất cả lũ bán nước và lũ cướp nước.

Nhà cách mạng nổi tiếng Nguyễn Văn Nguyễn, Trưởng ban Tuyên huấn Xứ ủy Nam bộ trong tác phẩm Tháng Tám trời mạnh thu đã viết rằng thành quả càng cao, chiến thắng càng nhiều thì sự hy sinh càng lớn. Bởi vậy mà suốt bao năm chống ngoại xâm bảo vệ Tổ quốc, lớp lớp những người con ưu tú của dân tộc đã ngã xuống cho sự toàn vẹn của Tổ quốc thân yêu.

Chỉ riêng trong 3 cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc, hàng triệu những người con ưu tú của dân tộc đã lấy máu đào tô thắm cho lá cờ vinh quang của Tổ quốc. Trong đó, có cả những trí thức, người có quốc tịch nước ngoài, tư sản, đại điền chủ…, họ đã từ bỏ giàu sang để cùng nhân dân chống giặc. Những tấm gương đó sẽ luôn được tri ân, tưởng nhớ.

Chiến tranh mất mát hy sinh là khổ đau, những nỗi khổ đau của người mẹ có lẽ là lớn nhất. Chúng ta đã có những Bà mẹ Việt Nam Anh hùng như mẹ Nguyễn Thị Thứ ở Quảng Nam có chồng, 9 con trai, 1 con rể và 2 cháu ngoại là liệt sĩ. Bản thân con gái của mẹ cũng là Bà mẹ Việt Nam Anh hùng. Mẹ Nguyễn Thị Rành ở Củ Chi có 8 con trai và 2 cháu là liệt sĩ…

Đất nước từ lâu đã im tiếng súng quân thù, song những mất mát đau thương vẫn còn. Đó là những chiến sĩ quân đội, công an đã ngã xuống trong quá trình làm nhiệm vụ, huấn luyện, săn bắt cướp, phòng chống ma túy, tội phạm…

2. Đã từ xa xưa, các triều đình phong kiến Việt Nam cũng đều ban hành các chính sách chăm lo cho thân nhân những người đã hi sinh vì nước. Thế nhưng, công tác chăm lo cho các gia đình thương binh, liệt sĩ có lẽ được quan tâm sâu sắc trong thời kỳ nước Việt Nam mới. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến các gia đình thương binh, liệt sĩ. Cuối năm 1945, trong thư “Gửi các chiến sĩ Nam bộ và Nam phần Trung bộ”, Người khẳng định: “Với một nước đã có những người con hy sinh như thế, anh hùng như thế, đã có một khối toàn dân đoàn kết như thế, nước ta nhất định không mất lại một lần nữa”.

Chia sẻ với nỗi đau của thân nhân liệt sĩ, ngày 7/11/1946, trên báo Cứu quốc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã “thông báo về việc nhận con các liệt sĩ làm con nuôi” với những lời lẽ chân thành, xúc động: “Vì muốn thay mặt Tổ quốc, toàn thể đồng bào và Chính phủ cảm ơn những chiến sĩ đã hy sinh tính mệnh cho nền Tự do, Độc lập và Thống nhất của nước nhà, hoặc trong thời kỳ cách mệnh, hoặc trong thời kỳ kháng chiến. Tôi gửi lời chào thân ái cho gia đình các liệt sĩ đó, và tôi nhận con các liệt sĩ làm con nuôi của tôi”.

Ngày 16/2/1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 20/SL, quy định chế độ hưu bổng, thương tật và tiền tuất tử sĩ. Đây là văn bản pháp quy đầu tiên khẳng định vị trí quan trọng của công tác thương binh, liệt sĩ đối với cuộc kháng chiến và sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, Chính phủ đến thương binh, bệnh binh và gia đình liệt sĩ.

Năm 1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề nghị các ban, ngành, đoàn thể Trung ương đang họp ở Đại Từ, Thái Nguyên, lấy ngày 27/7/1947 làm “Ngày Thương binh toàn quốc” đầu tiên. Đến năm 1955, “Ngày Thương binh toàn quốc” được đổi tên thành “Ngày Thương binh - Liệt sĩ”.

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc thăm hỏi sức khỏe các thương, bệnh binh tại Trung tâm Nuôi dưỡng thương bệnh binh nặng và Điều dưỡng người có công tỉnh Hà Nam, ngày 23/7. (Ảnh: Baodansinh.vn)

3. Trong Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh không quên căn dặn phải chăm lo cho các gia đình thương binh, liệt sĩ, những người có công với cách mạng. Thực hiện lời căn dặn của Người, ngay khi thống nhất đất nước, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách chăm lo cho các gia đình thương binh, liệt sĩ, gia đình có công với cách mạng. Nhiều chủ trương, chính sách, pháp luật về ưu đãi đối với người có công với cách mạng đã được ban hành và thực hiện có hiệu quả.

Năm 2005, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Pháp lệnh Ưu đãi người có công với cách mạng. Sau nhiều năm thực hiện, ngày 9/12/2020, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã sửa đổi, bổ sung những nội dung mới với nhiều nội dung cụ thể, thiết thực nâng chế độ ưu đãi và mở rộng số người hưởng ưu đãi cho người có công với cách mạng.

Trong cả nước, nhiều phong trào hành động thiết thực đã được triển khai rộng khắp như “Đền ơn đáp nghĩa”, “Toàn dân chăm sóc các gia đình thương binh, liệt sĩ và người có công với cách mạng”, “Nhận phụng dưỡng Bà mẹ Việt Nam anh hùng”; các chương trình xây dựng “Nhà tình nghĩa”, “Nhà đồng đội”, “Sổ tiết kiệm tình nghĩa”…

Hiện nay, cả nước có trên 9,2 triệu người có công được hưởng các chế độ, chính sách ưu đãi, hơn 4 triệu người có công được tặng huân chương, huy chương và các phần thưởng, danh hiệu cao quý của Đảng và Nhà nước. Chia sẻ tại cuộc gặp mặt tuyên dương thương binh nặng tiêu biểu toàn quốc năm 2019 diễn ra sáng 25/7/2019 tại Hà Nội, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc (nay là Chủ tịch nước) cho biết, mỗi năm Nhà nước dành hơn 32.000 tỉ đồng từ ngân sách để thực hiện chính sách ưu đãi người có công. Sau hơn 25 năm thực hiện Pháp lệnh quy định danh hiệu vinh dự Nhà nước “Bà mẹ Việt Nam Anh hùng”, đến nay đã có 139.275 Bà mẹ Việt Nam anh hùng được phong, truy tặng. Cả nước đã xây dựng, tu tạo được trên 9.600 nghĩa trang liệt sĩ và công trình tưởng niệm; quy tập và tiếp nhận hơn 780.000 mộ phần liệt sĩ. Rất nhiều con em của các gia đình thương binh, liệt sĩ, gia đình có công với cách mạng được tạo điều kiện chăm lo về học tập, giới thiệu việc làm, giúp vốn làm ăn…

Đại hội Đảng lần thứ XIII tiếp tục khẳng định: “Hoàn thiện và thực hiện tốt luật pháp, chính sách đối với người có công trên cơ sở nguồn lực của Nhà nước và xã hội, bảo đảm người có công và gia đình có mức sống từ trung bình khá trở lên trong địa bàn cư trú. Cân đối ngân sách để tiếp tục thực hiện việc nâng mức trợ cấp xã hội, trợ cấp ưu đãi người có công, giải quyết căn bản chính sách đối với người có công; nâng cấp các công trình “đền ơn đáp nghĩa”. Có thể nói rằng, chăm lo cho thương binh, liệt sĩ, những người có công là chủ trương và chính sách nhất quán của Đảng và Nhà nước Việt Nam. Việc thực hiện này không chỉ là trách nhiệm mà còn là đạo lý ngàn đời của dân tộc Việt Nam.