Đầu năm 2018, cựu phóng viên chiến trường Phạm Văn Thính từng bao nhiêu năm xông pha đưa tin, ảnh nơi trận mạc, rồi trở về tiếp tục đưa tin, ảnh xây dựng đất nước, phát triển kinh tế - xã hội thời bình, giữa lòng TPHCM trong một buổi sáng mát mẻ đã có dịp ôn lại quá khứ và chia sẻ về tác phẩm “Cầu người” có giá trị “để đời” của mình.

Ở tuổi 83 nhưng ông Thính vẫn còn nhanh nhẹn và linh hoạt so với tuổi, đúng với tác phong của một phóng viên chiến trường, từng gần nửa thế kỷ đi theo cách mạng, sinh ra ở Quảng Ngãi, hơn 15 tuổi ông đã đi theo cách mạng, rồi trở thành bộ đội. Hiệp định Genève 1954 được ký, ông tập kết ra Bắc, được nhà nước cho đi học và đến năm 1963 tốt nghiệp Đại học Tổng hợp Văn và trở thành phóng viên ảnh của Việt Nam Thông tấn xã (nay là TTXVN). Năm 1965, ông Thính lên đường vào Nam, là phóng viên ảnh của Thông tấn xã Giải phóng thuộc Trung ương Cục miền Nam, tác nghiệp tại các chiến trường trên địa bàn miền Đông Nam Bộ.

Ông còn nhớ như in cái ngày được lệnh hành quân trong dịp Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân 1968 cùng Trung đoàn 3B, Sư đoàn 9 về tiến đánh Sài Gòn cánh Quận 5, Quận 6. Đến đoạn qua Suối Nhum thuộc Chiến khu D, huyện Dương Minh Châu, tỉnh Tây Ninh, khi nghe xôn xao phía trước, với linh tính nghề nghiệp, ông liền chạy ngay lên phía trước. Và trong khoảnh khắc, ông lấy máy, chọn 3 góc độ và bấm 3 kiểu ảnh trước sự việc đoàn thanh niên xung phong đang đứng dưới nước làm trụ để bắc ván, tạo thành một chiếc cầu giúp cho việc tải thương binh qua suối được thuận tiện. Liền sau đó, ông Thính cũng nhanh chóng tiếp tục theo đoàn quân lên đường làm nhiệm vụ.

Một tình huống hy hữu trong chiến tranh đã được phóng viên ảnh Phạm Văn Thính bằng cảm quan nhạy bén nghề nghiệp ghi vào ống kính. Sau đó, ông cũng chỉ nghĩ đơn thuần đây sẽ là bức ảnh đẹp, ý nghĩa. Nhưng khi về, tráng phim ra ông mới xác định đây là bức ảnh báo chí có “giá trị và độc nhất vô nhị”. Giọng người cựu phóng viên trở nên sôi nổi: “Tôi đã ghi lại một khoảnh khắc biểu hiện được tinh thần bất khuất trong chiến đấu của người Việt Nam, quyết chống Mỹ đến cùng cho ngày toàn thắng của dân tộc. Bức ảnh còn mang tính nhân văn với mong muốn của cây “cầu người” là không để cho thương binh đau đớn thêm nữa nếu phải ngâm mình trong nước khi qua suối…”.

Cựu phóng viên chiến trường Phạm Văn Thính kể lại những ký ức của mình về bức ảnh “Cầu người”

Quả thực, “cầu người” là một sáng kiến vô cùng độc đáo trong chiến tranh gian khổ, thể hiện tình yêu thương đồng đội, đồng chí, và đồng thời cũng phản ánh được tính linh hoạt, trí thông minh của người Việt trong những thời khắc hiểm nghèo. “Cầu người” thực sự là một trong những nốt nhạc đẹp nhất trong bài ca về chủ nghĩa anh hùng cách mạng Việt Nam.

Cựu phóng viên ảnh Phạm Văn Thính chia sẻ: “Có người hỏi tôi vì sao trong bức hình, cô gái lại cười khi đang chịu sức nặng của đồng đội đang tải thương phía trên? Tôi cũng không biết trả lời thế nào trong chốc lát, rồi tôi cho biết mình chỉ là người ghi lại, đảm bảo tính chân thực nhất của sự việc trong ảnh báo chí. Là phóng viên chiến trường, tôi nhận thức được ý nghĩa sự việc trong khoảnh khắc và đã nhanh tay chớp lấy. Tôi nghĩ, cô gái cười còn làm tăng thêm giá trị cho bức ảnh khi toát lên được tinh thần lạc quan, yêu đời trong chiến đấu của một thiếu nữ trẻ tuổi, tràn trề nhựa sống với khát vọng chiến đấu bảo vệ quê hương, đất nước của mình!”.

Năm 1976, miền Nam đã giải phóng, bức ảnh “Cầu người” của phóng viên ảnh Phạm Văn Thính được triển lãm ở Hungary và được biết đến nhiều trên các phương tiện truyền thông thời gian sau đó. Câu chuyện có thể kết thúc tại đây nếu không có cuộc gặp gỡ như một mối lương duyên giữa chính tác giả và nhân vật là chiếc “trụ cầu người” đang cười trong bức ảnh. Nhà văn Trầm Hương là người “kết nối” cuộc gặp rất tình cờ này khi chị đi sưu tầm ảnh cho triển lãm “Phụ nữ Sài Gòn - Gia Định trong năm Mậu Thân 1968” nhân kỷ niệm 40 năm Tổng tiến công và nổi dậy Xuân Mậu Thân tại Bảo tàng Phụ nữ Nam Bộ năm 2008. Ông Thính đã được gặp bà Giáp Thị Thanh Tiến thuở nào - nữ thanh niên xung phong dũng cảm mà đầy nhiệt huyết, ý chí cách mạng, nhân vật chính trong bức ảnh để đời của ông.

“Mừng mừng tủi tủi là cảm xúc chung của cả hai người. Chiến tranh qua đi rất lâu rồi, sợi dây kết nối giữa chúng tôi là hoàn toàn ngẫu nhiên trong cuộc chiến ác liệt. Ranh giới giữa sự sống và cái chết là quá mong manh, biết bao người đã nằm lại. Nhưng thật tình cờ, gần 50 năm tôi lại được gặp lại chính nhân vật ngẫu nhiên trong khoảnh khắc nghề nghiệp của mình, cảm xúc thật đong đầy, khó tả…”, ông Thính xúc động kể lại.

Chính bà Tiến trước khi gặp tác giả “Cầu người” cũng không biết mình được ghi lại trong bức ảnh và tất nhiên càng không biết đến tác giả. Từ một cô gái trẻ 18 tuổi, gần nửa thế kỷ trôi qua, rồi đến một ngày, bà Tiến bỗng thấy mình là nhân vật trong một bức ảnh lịch sử, biết được tác giả… Biết bao cảm xúc đan xen với những dòng ký ức thật mãnh liệt của một thời tuổi trẻ oanh liệt ùa về.