Cánh đồng Mường Thanh mùa này đang phủ xanh màu lúa. Những bông lúa đang độ làm đòng ngả nghiêng theo chiều gió như hứa hẹn một mùa vàng bội thu. Không khó để bắt gặp hình ảnh những người nông dân đang cặm cụi với công việc đồng áng thường ngày. Gia đình ông Lò Văn Lưu có 3.000m² ruộng cấy lúa 2 vụ. Nhà ông chủ yếu cấy Bắc thơm số 7 – giống lúa nức trời Tây Bắc với vị thơm, ngon “có một không hai”. Mặc dù chỉ thuần nông, nhưng nếu chăm chỉ, chịu khó, thì đất không phụ công người. Nhiều năm qua gia đình ông không mùa nào lo đói, thậm chí còn có thóc bán ra thị trường để có tiền lo cho con cái học hành.

Hộ ông Lưu là một trong số rất nhiều gia đình sống dựa chủ yếu vào việc canh tác lúa trên cánh đồng Mường Thanh. Hiện nay, cánh đồng này có khoảng 4.000ha chuyên canh lúa. Ngay sau chiến thắng Điện Biên Phủ, một cuộc cách mạng trong sản xuất nông nghiệp đã được Đảng, Chính phủ bắt đầu ở Mường Thanh. Năm 1963, hơn 2.000 thanh niên xong phong từ các tỉnh miền xuôi vượt núi, băng rừng để làm nên kỳ tích công trình Đại thủy nông Nậm Rốm, qua đó đã nâng diện tích gieo cấy lúa nước lên gần gấp đôi so với trước. Cùng với đó, nhiều năm qua, Điện Biên cũng đã không ngừng tìm hiểu, áp dụng nhiều giải pháp mới; đầu tư hệ thống thủy lợi quy mô; đưa các giống lúa mới có năng suất, chất lượng vào thử nghiệm (IR64, Bắc thơm số 7...); cơ giới hóa nhiều khâu sản xuất để khai thác triệt để thế mạnh vùng. Bên cạnh đó, bản thân người nông dân biết áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất nên năng suất đạt cao. Bình quân năng suất vụ chiêm xuân đạt 57,5 tạ/ha, vụ mùa đạt 64,9 tạ/ha. Sản lượng lúa gạo năm 2013 trên cánh đồng Mường Thanh đạt 48.000 tấn, đóng góp 37% trong tổng sản lượng lúa gạo toàn tỉnh.

Nhìn lại quá khứ hơn 60 năm về trước, lần đầu tiên đặt chân lên Điện Biên Phủ, ấn tượng với viên chỉ huy cao nhất của người Pháp lúc bấy giờ Navarre, là một cánh đồng bằng phẳng, rộng lớn trải dài với những vựa lúa đang độ chín vàng, nặng trĩu bông. Lúa gạo thu hoạch được từ cánh đồng này đạt năng suất rất cao. Theo nhiều thống kê sử sách cho thấy lương thực thu hoạch được ở đây còn có thể nuôi sống từ 20.000 đến 25.000 người trong nhiều tháng. Sau khi Navarre chính thức lựa chọn Điện Biên Phủ làm nơi quyết đấu với bộ đội Việt Minh, có thời điểm, chính cánh đồng này lại trở thành bãi nhảy dù của quân đội Pháp. Cùng với việc bị thất bại, có lẽ chính bản thân quân đội Pháp cũng khó có thể tưởng tượng được rằng, 60 năm sau, trên nền cũ của bãi nhảy dù ngày ấy, giờ đây lại trở thành vựa lúa lớn nhất khu vực Tây Bắc Việt Nam – cánh đồng Mường Thanh.

Nằm lọt giữa 4 bề là núi, cánh đồng Mường Thanh trải dài đến 18km, rộng trung bình 6km, với nhiều điều kiện thuận lợi vào bậc nhất cho việc sản xuất nông nghiệp, như: khí hậu, nước, đất... Từ lâu, câu truyền khẩu “Nhất Thanh, nhì Lò, tam Than, tứ Tấc” đã ăn sâu trong tiềm thức của mỗi người dân Tây Bắc. Hiện nay, 99% diện tích đất cánh đồng Nhất Thanh đã được sản xuất 2 vụ lúa; trong đó có khoảng 85 – 90% diện tích gieo cấy các giống lúa chất lượng cao: Bắc thơm số 7, hương thơm số 1... Một phần không nhỏ diện tích sản xuất được 3 vụ (bao gồm 1 vụ màu, 2 vụ lúa). Tuy nhiên, theo đánh giá của ngành chủ quản thì hiện nay vẫn chưa khai thác được triệt để tiềm năng sẵn có của cánh đồng Mường Thanh, do một số hạn chế về nước tưới và kỹ thuật thâm canh. Để tiếp tục tăng giá trị sử dụng đất và nâng cao thu nhập cho nông dân trên cánh đồng Mường Thanh, hiện ngành Nông nghiệp tỉnh nhà vẫn tiếp tục nghiên cứu tìm hướng từng bước tháo gỡ khó khăn về khoa học kỹ thuật; mở rộng và nâng cao hiệu quả canh tác trên cùng đơn vị diện tích đất, như: đầu tư các công trình thủy lợi, kiên cố hóa hệ thống kênh mương, đầu tư thêm giao thông nội vùng tạo điều kiện cho việc thâm canh tốt hơn. Mới đây, Sở Khoa học và Công nghệ Điện Biên cũng đã phối hợp với Viện Khoa học Kỹ thuật Nông – Lâm nghiệp miền núi phía Bắc (Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn) tiến hành khảo nghiệm, xây dựng mô hình và đưa vào trồng thí điểm một số giống cây trồng vụ đông có nhiều triển vọng: Cà chua HT21 xử lý GA3, dưa chuột địa phương, ngô lai LVN 154... hứa hẹn sẽ tăng hiệu quả kinh tế hơn 35%.

Tuy nhiên, một vấn đề khác tiếp tục được đặt ra ở đây là do tác động mặt trái của quá trình đô thị hóa đã khiến một phần diện tích đất canh tác lúa của cánh đồng Mường Thanh đang có nguy cơ bị xâm lấn và giảm dần. Đó là thực trạng đáng buồn, nhưng cũng là quy luật tất yếu hết sức dễ hiểu đối với bất cứ địa phương nào đang trong quá trình phát triển. Song cũng xin nhắc lại một chút về quá khứ để chúng ta cùng nhìn nhận một cách khách quan và xác định hướng đi đúng đắn trong tương lai, đó là để có được một cánh đồng Mường Thanh rộng lớn, yên bình với danh xưng bậc nhất Tây Bắc Việt Nam như hôm nay, vào những năm 70, hơn 20 bản đồng bào dân tộc Điện Biên, nằm ở khu vực vòng ôm của kênh Nậm Rốm đã làm điều ngược lại - đánh đổi cuộc sống ổn định, dỡ bỏ nhà của để di chuyển lên các khu vực chân núi sinh sống. Quá khứ là vậy, bao giờ cũng là sự hy sinh, và bây giờ, lẽ nào chúng ta không làm được điều đó.

60 năm đã trôi qua, trên cánh đồng Mường Thanh, chiếc xe tăng vẫn nằm đó, như một minh chứng hùng hồn cho lịch sử. Trong cuộc chiến Điện Biên Phủ - cuộc chiến giữa “hổ” và “voi”, những chiếc xe tăng này từng là niềm tự hào của quân đội Pháp. Thời gian đã làm hoen ố dần những chi tiết trên chính “niềm tự hào” ấy, điều đó thêm lần nữa khẳng định, chiến tranh đã lùi về rất xa. Giờ đây, người ta chỉ có thể nhìn thấy nó như một đốm rất nhỏ giữa mênh mông lúa mới của cánh đồng Mường Thanh - minh chứng cho sự kiên trì, óc sáng tạo và bàn tay lao động cần cù của người nông dân Điện Biên.