Sau khi Chiến dịch Tây Nguyên thắng lợi đã mở ra thời cơ chiến lược mới, to lớn cho cách mạng miền Nam. Với ý chí cách mạng tiến công, phương châm tác chiến “thần tốc, táo bạo, chắc thắng” và khát vọng hòa bình, thống nhất đất nước của dân tộc Việt Nam, quân và dân ta đã thừa thắng xốc tới giải phóng Trị Thiên - Huế, Đà Nẵng, đập tan phòng tuyến Phan Rang để áp sát Sài Gòn - trung tâm đầu não của địch. Trước diễn biến hết sức mau lẹ của tình hình, ngày 31 tháng 3 năm 1975, Bộ Chính trị đã hạ quyết tâm giải phóng Sài Gòn, giải phóng miền Nam trước mùa mưa năm 1975. Trung ương Cục miền Nam ra Nghị quyết động viên toàn Đảng, toàn dân, toàn quân vùng lên tổng công kích, tổng khởi nghĩa giành toàn bộ chính quyền về tay nhân dân.

Quán triệt Nghị quyết của Bộ Chính trị và chỉ đạo của Trung ương Cục, ngày 12 tháng 4 năm 1975, Thường vụ Thành ủy Sài Gòn - Gia Định đã ra chỉ thị về “Những việc cần làm ngay trong các giai đoạn trước, trong và sau khi Thành phố được giải phóng”. Chỉ thị khẳng định: Hiện nay, chúng ta đang ở vào thời kỳ trực tiếp cách mạng ở thành thị, là giai đoạn tổng công kích, tổng khởi nghĩa để giành toàn bộ chính quyền về tay nhân dân. Thời cơ bao năm mới có một lần. Nhiệm vụ khẩn cấp của chúng ta hiện nay là phải hình thành một mặt trận rộng rãi, lấy công, nông, binh làm nền tảng, phát động quần chúng đấu tranh trên quy mô lớn bằng “ba mũi giáp công”, phá lỏng kìm kẹp, góp phần tích cực nhất hoàn thành nhiệm vụ cách mạng dân tộc dân chủ ở miền Nam, thống nhất đất nước.

Chỉ thị chỉ rõ thời cơ khởi nghĩa ở Sài Gòn khi các cuộc công kích và khởi nghĩa của ta ở xung quanh Thành phố giành được thắng lợi hết sức to lớn; lực lượng bảo vệ của địch bị đánh quỵ, tổn thất nặng nề; các cuộc đảo chính, thay đổi cấp lãnh đạo chủ chốt làm chúng rối loạn, không kiểm soát được tình hình, mất ý chí chiến đấu hoặc tháo chạy. Lúc đó, phải kiên quyết phát động khởi nghĩa và tổng khởi nghĩa ở đô thị dù chủ lực ta chưa vào Thành phố, chống tư tưởng ngóng chờ làm lỡ thời cơ chiến lược. Trước hết, phải giành chính quyền ở cơ sở, đập tan bộ máy kìm kẹp ở phường, khóm, xã, ấp,… từ đó phát triển thành khởi nghĩa giành chính quyền ở từng quận và toàn Thành phố. Đây là sự lãnh đạo, chỉ đạo hết sức đúng đắn, sáng tạo, kịp thời và phù hợp với tình hình lúc bấy giờ của Thành ủy Sài Gòn - Gia Định.

Với chủ trương đó, chúng ta không chỉ tập hợp được đông đảo quần chúng nhân dân cùng các giới, các ngành cho trận quyết chiến chiến lược cuối cùng mà còn góp phần quan trọng thực hiện phương thức kết hợp chặt chẽ tiến công và nổi dậy, nổi dậy và tiến công để giành chính quyền tại xào huyệt của quân thù.

Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975 mở màn từ ngày 4/3/1975 bằng chiến dịch Tây Nguyên với trận đột phá chiến lược đánh chiếm thị xã Buôn Ma Thuột. Qua 20 ngày đêm chiến đấu, đến ngày 24/3/1975, chiến dịch đã giành thắng lợi hoàn toàn. Trong ảnh: Đồng bào Kon Tum quây quần bên các chiến sỹ giải phóng trong buôn làng dọc đường 19 trong những ngày Tây Nguyên được giải phóng. (Ảnh: Tư liệu TTXVN)

Cùng với đó, Thành ủy đã chỉ đạo triển khai toàn diện các mặt công tác để biến chủ trương trên thành thắng lợi hiện thực. Theo đó, lực lượng và hệ thống lãnh đạo các cấp của Thành phố được tổ chức làm hai cánh^[1]; Ủy ban khởi nghĩa ở từng khu vực được thành lập; nhiều “lõm” chính trị với hàng vạn quần chúng cùng các tổ chức bí mật, công khai, bán công khai, các đội tuyên truyền xung phong,… ở nội thành và vùng ven được hình thành; lực lượng vũ trang Thành phố từng bước được tăng cường cả về số lượng và chất lượng.

Đặc biệt, thực hiện chủ trương của Trung ương Cục miền Nam, Thành ủy đã tiếp nhận, bổ sung hàng trăm cán bộ cốt cán cho mặt trận Sài Gòn - Gia Định; trong đó có 12 cán bộ cấp Thành ủy, 60 cán bộ cấp Quận ủy và tương đương cùng đông đảo cán bộ công tác trên các lĩnh vực, như: Thành đoàn và các ban: Binh vận, Công vận, Trí vận, Hoa vận, Phụ vận. Có thể thấy, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo tập trung, chặt chẽ và sát sao của Thành ủy, công tác chuẩn bị cho tổng công kích, tổng khởi nghĩa tại Sài Gòn được tiến hành khẩn trương, liên tục với tinh thần “một ngày bằng 20 năm”. Tính đến trước ngày mở màn Chiến dịch Hồ Chí Minh, ngoài số cán bộ đã có sẵn trên địa bàn, thành phố đã tăng cường hơn 700 cán bộ cho nội thành, 1.000 cán bộ ở ngoại thành và hàng nghìn cán bộ tiếp cận vùng ven cùng hơn 10.000 quần chúng nòng cốt. Ngoài ra, ta còn xây dựng được 40 “lõm” chính trị với 7.000 quần chúng đã giành quyền làm chủ ở các mức độ khác nhau; trong đó có 400 tổ chức công khai với 25.000 quần chúng mà ta nắm được. Riêng lực lượng vũ trang tại chỗ, ta đã xây dựng được 2 trung đoàn và 5 tiểu đoàn bộ đội tập trung, 3.345 du kích, 233 tự vệ mật cùng các trung đoàn, lữ đoàn đặc công, biệt động trên tăng cường. Đây là cơ sở nền tảng quan trọng để Đảng bộ, nhân dân và lực lượng vũ trang Sài Gòn - Gia Định phối hợp cùng các cánh quân của ta, quyết tâm vùng lên giành chính quyền về tay nhân dân, giải phóng Sài Gòn, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Như vậy, trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân năm 1975 nói chung, Chiến dịch Hồ Chí Minh nói riêng, Đảng ta đã vận dụng rất sáng tạo quy luật khởi nghĩa vũ trang và chiến tranh cách mạng trong thời điểm quyết định với chiến lược đúng đắn, táo bạo và hiệu quả để tạo nên sức mạnh tổng hợp đánh thắng kẻ thù, chính thức kết thúc sự chia cắt hai miền Nam - Bắc kéo dài hơn 20 năm, mang lại hòa bình cho đất nước sau nhiều năm chịu đựng đau thương và mất mát. Chiến dịch Hồ Chí Minh là minh chứng cho sức mạnh đoàn kết, ý chí quyết tâm và tinh thần bất khuất của nhân dân Việt Nam trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc và thống nhất đất nước. Chiến thắng không chỉ có ý nghĩa với Việt Nam mà còn tác động lớn đến phong trào giải phóng dân tộc trên thế giới; biểu tượng của tinh thần đấu tranh vì độc lập, tự do và thống nhất dân tộc. Đưa Việt Nam bước vào thời kỳ xây dựng và phát triển đất nước, khắc phục hậu quả chiến tranh và hướng tới tương lai.

Nhân dân Sài Gòn đón chào quân giải phóng chiếm phủ tổng thống ngụy, trưa 30/4/1975. (Ảnh: Tư liệu/TTXVN phát).

Trong quá trình chuẩn bị và tham gia trận quyết chiến chiến lược cuối cùng, bằng tinh thần đấu tranh cách mạng kiên cường, đoàn kết, năng động, sáng tạo, với ý chí và nghị lực phi thường của Đảng bộ và nhân dân Sài Gòn - Gia Định đã rút ra nhiều bài học, kinh nghiệm hết sức quý báu đó là: Để đi tới ngày toàn thắng, Đảng bộ, quân và dân Sài Gòn - Gia Định đã kiên cường chống các chiến lược chiến tranh của Mỹ và tay sai; tạo nên đội quân chính trị rộng lớn, xây dựng và phát triển được lực lượng vũ trang tinh nhuệ, giữ vững thế trận của chiến tranh nhân dân, đặc biệt là thế trận lòng dân, sẵn sàng nổi dậy giành chính quyền khi thời cơ đến.

Công tác chuẩn bị đã được lãnh đạo, chỉ đạo bảo đảm toàn diện; đồng thời, đẩy mạnh chiến tranh du kích, xây dựng tổ chức chặt chẽ và đề ra nhiệm vụ hết sức cụ thể (cánh A phụ trách đô thị, cánh B phụ trách nông thôn). Kinh nghiệm về công tác nắm chắc tình hình, phát triển lực lượng, tăng cường đội ngũ cán bộ, mở rộng xây dựng căn cứ Củ Chi và các “căn cứ lõm”; lực lượng vũ trang nội đô được củng cố gồm các đội biệt động, đặc công, các lực lượng vũ trang và bán vũ trang địa phương. Kinh nghiệm về sự phối hợp chặt chẽ với các đơn vị chủ lực trên chiến trường chung; cùng với chiến tranh du kích, các lực lượng vũ trang địa phương đã đánh phá “ấp chiến lược”, đường giao thông của địch, tổ chức tuyên truyền vũ trang, diệt ác, phá kìm ở vùng ven thành phố.

Đến thời điểm tổng tiến công và nổi dậy, Thành ủy đã lãnh đạo đẩy mạnh cao trào đấu tranh chính trị của quần chúng; lực lượng vũ trang hỗ trợ quần chúng nổi dậy, chiếm giữ các khu vực trọng yếu và dẫn đường cho bộ đội chủ lực; tạo mọi điều kiện cần thiết cho các binh đoàn chủ lực tập kết, triển khai lực lượng cho trận quyết chiến chiến lược. Trong Chiến dịch Hồ Chí Minh, chúng ta đã phát huy cao nhất sức mạnh tổng hợp của chiến tranh nhân dân, chiến tranh cách mạng, lấy tiến công quân sự của các binh đoàn cơ động chiến lược làm động lực, kết hợp tiến công với nổi dậy, nổi dậy với tiến công, tạo thế và lực mạnh mẽ để áp đảo, đánh thắng quân thù.

Tròn 50 mươi năm trôi qua, không khí hào hùng của ngày toàn thắng còn nguyên trong ký ức của chúng ta, nhất là với quân và dân Thành phố mang tên Bác. Tự hào với truyền thống và những đóng góp của mình vào thắng lợi vĩ đại của dân tộc; để xứng đáng với giá trị, tầm vóc của lịch sử, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân TPHCM đã và đang ra sức tiếp tục phát huy truyền thống cách mạng, bản lĩnh kiên cường, đoàn kết, năng động, sáng tạo, nghĩa tình, nỗ lực phấn đấu thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội; đi đầu trong đột phá về thể chế để phát triển nhanh và bền vững; đồng thời, phát huy kinh nghiệm, giá trị trong quá trình chuẩn bị và tiến hành Chiến dịch Hồ Chí Minh để thực hiện đồng bộ các giải pháp củng cố, xây dựng khu vực phòng thủ thành phố vững chắc, đạt được nhiều kết quả quan trọng, khá toàn diện trên các lĩnh vực, cả về lực lượng và thế trận, tạo thành sức mạnh tổng hợp để góp phần xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Hiện nay, sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nhân dân ta đứng trước những cơ hội, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen. Tình hình thế giới, khu vực tiềm ẩn nhiều nhân tố gây mất ổn định, khó lường. Trong nước, các thế lực thù địch tiếp tục đẩy mạnh âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ; chống phá ta ngày càng trực diện và quyết liệt hơn.

Nhân dân Sài Gòn đổ ra đường đón chào quân giải phóng chiếm phủ Tổng thống ngụy, trưa 30/4/1975. (Ảnh: TTXVN)

Phát huy kinh nghiệm Chiến dịch Hồ Chí Minh; để tạo nền tảng bảo vệ vững chắc Tổ quốc “từ sớm, từ xa”, tiếp tục xây dựng khu vực phòng thủ các cấp vững chắc, đi vào chiều sâu, có tiềm lực và sức mạnh tổng hợp ngày càng cao; các cấp, các ngành cần quan tâm thực hiện tốt một số nội dung sau:

Một là, đẩy mạnh công tác quán triệt, tuyên truyền, giáo dục cho cán bộ, đảng viên và nhân dân nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách và pháp luật Nhà nước về nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; công tác quốc phòng, an ninh, xây dựng, hoạt động khu vực phòng thủ. Tiếp tục đổi mới, nâng cao tính thiết thực, chất lượng, hiệu quả của công tác giáo dục kiến thức quốc phòng và an ninh cho toàn dân, trước hết là cán bộ chủ chốt các cấp và học sinh, sinh viên; nâng cao nhận thức, giác ngộ chính trị và lòng yêu nước, hiểu rõ bản chất, âm mưu, thủ đoạn chống phá cách mạng nước ta của các thế lực thù địch, tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý, điều hành của chính quyền địa phương, nỗ lực phấn đấu xây dựng khu vực phòng thủ thành phố ngày càng vững chắc, sẵn sàng xử lý có hiệu quả các tình huống xảy ra.

Hai là, tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng, quản lý điều hành của chính quyền địa phương các cấp; không ngừng nâng cao năng lực lãnh đạo, cầm quyền và tính chiến đấu, nêu gương của Đảng; xây dựng Đảng bộ thành phố trong sạch vững mạnh; đội ngũ cán bộ các cấp vững mạnh, nhất là cán bộ chủ trì, người đứng đầu có đủ phẩm chất, đạo đức, năng lực, uy tín, có tư duy đổi mới và tầm nhìn chiến lược. Lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện có hiệu quả Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25 tháng 10 năm 2017 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII “Về một số vấn đề tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh, gọn, mạnh, hoạt động hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả” theo Kết luận số 50-KL/TW ngày 28 tháng 02 năm 2023 của Bộ Chính trị; thường xuyên rà soát, điều chỉnh, bổ sung quy định về chức năng, nhiệm vụ các cơ quan, đơn vị đảm bảo không trùng lắp, chồng chéo, trong đó tổ chức đảng là hạt nhân, nòng cốt.

Ba là, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, công khai, minh bạch trong tiếp nhận xử lý, giải quyết, phản hồi ý kiến, kiến nghị, phản ánh, khiếu nại, tố cáo của Nhân dân. Giữ gìn, bồi đắp mối liên hệ mật thiết giữa Đảng, Nhà nước với Nhân dân; luôn lắng nghe và kịp thời giải quyết những nguyện vọng hợp pháp, chính đáng, quan tâm, chăm lo đời sống vật chất tinh thần của Nhân dân; chú trọng thực hiện tốt chính sách an sinh xã hội, công tác dân tộc, tôn giáo. Quan tâm xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; bảo đảm các thiết chế văn hóa sâu rộng, thực chất, hình thành không gian văn hóa Hồ Chí Minh, phát huy đặc trưng con người Thành phố. Đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi tham nhũng, lãng phí, tiêu cực, giải quyết tốt các vấn đề xã hội bức xúc nảy sinh.

Bốn là, luôn kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế - xã hội gắn với bảo đảm quốc phòng, an ninh; nhất quán trong thực hiện gắn quy hoạch, kế hoạch, các dự án kinh tế - xã hội với thế trận phòng thủ Quân khu và cả nước. Đẩy mạnh hợp tác, liên kết quy hoạch vùng; phát triển kinh tế ven biển và các chương trình hỗ trợ ngư dân vươn khơi bám biển, tạo điều kiện cho nhiệm vụ phòng thủ, bảo vệ, kiểm soát và làm chủ vùng biển của Tổ quốc. Tiếp tục phát huy thế mạnh, ưu thế của Thành phố để phát triển kinh tế - xã hội; huy động có hiệu quả các nguồn lực trong xây dựng khu vực phòng thủ; đầu tư ngân sách mua sắm các phương tiện, trang thiết bị hiện đại cho quốc phòng, an ninh nhằm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ quản lý, bảo vệ an ninh chính trị và giữ gìn trật tự an toàn xã hội trên địa bàn thành phố.

Năm là, tập trung nâng cao chất lượng tổng hợp của lực lượng vũ trang địa phương, lấy xây dựng chất lượng chính trị làm cơ sở gắn với quá trình hoàn chỉnh thế trận khu vực phòng thủ. Chăm lo bồi dưỡng, nâng cao năng lực tham mưu của Đảng ủy quân sự, Đảng ủy công an và Bộ đội Biên phòng Thành phố; hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa các lực lượng trong xây dựng và hoạt động của khu vực phòng thủ. Tiếp tục tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước đối với lực lượng dân quân tự vệ và lực lượng dự bị động viên. Tổ chức các cuộc diễn tập khu vực phòng thủ với nội dung thiết thực, hiệu quả; nghiên cứu điều chỉnh lực lượng gắn với bố trí dân cư trên từng địa bàn; đẩy nhanh tiến độ đầu tư xây dựng các công trình phòng thủ, căn cứ chiến đấu, căn cứ hậu phương và khu vực phòng thủ then chốt.

Sáu là, đẩy mạnh phát triển khoa học và công nghệ gắn với củng cố quốc phòng, an ninh. Có cơ chế, chính sách thu hút các nhà khoa học, tăng cường đầu tư nghiên cứu khoa học, công nghệ, tiếp thu các thành tựu công nghệ quốc phòng; ưu đãi các doanh nghiệp quân đội, công an thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh tại địa phương. Đẩy mạnh công tác đối ngoại nhân dân, hội nhập quốc tế và đối ngoại quốc phòng. Tiếp tục xây dựng hệ thống phòng thủ dân sự ở các cấp đủ mạnh, sẵn sàng ứng phó các tình huống khẩn cấp về thiên tai, dịch bệnh, phòng chống lụt bão, cháy nổ xảy ra trên địa bàn.

Sức mạnh khu vực phòng thủ là sức mạnh tổng hợp của nhiều yếu tố, trong đó tiềm lực chính trị, tinh thần, “thế trận lòng dân” và văn hóa là nền tảng, là chất keo kết dính mọi lực lượng, hội tụ mọi nguồn lực, tạo nên sức mạnh tổng hợp của dân tộc; nhân tố hàng đầu quyết định đối với xây dựng các tiềm lực khác và sự vững chắc của khu vực phòng thủ. Quán triệt sâu sắc chủ trương chiến lược của Đảng, Nhà nước về xây dựng khu vực phòng thủ, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân TPHCM tiếp tục đề cao trách nhiệm, phát huy những kết quả, kinh nghiệm đạt được, quyết tâm vượt qua mọi khó khăn; chủ động, sáng tạo, huy động mọi nguồn lực, tạo ra sức mạnh tổng hợp để xây dựng TPHCM văn minh, hiện đại, nghĩa tình, “cùng cả nước, vì cả nước”; thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

Thiếu tướng Phan Văn Xựng

Chính ủy Bộ Tư lệnh TPHCM

________________________

[1] Cánh A do đồng chí Mai Chí Thọ - Bí thư Thành ủy phụ trách, đảm nhiệm khu vực nội thành và huyện Bình Chánh, Nhà Bè; cánh B do đồng chí Nguyễn Thành Thơ - Phó Bí thư Thành ủy phụ trách, đảm nhiệm địa bàn: Củ Chi, Hóc Môn, Gò Vấp, Tân Bình, Thủ Đức và thị xã Gia Định.