Rồng là một biểu tượng văn hóa, là một sản phẩm tinh thần hình thành trong quá trình con người nhận thức về thế giới tự nhiên và xã hội. Trong tâm thức của người Việt Nam, rồng là cội nguồn của dân tộc. Hình tượng rồng Việt đã hiện diện đa dạng trong mọi mặt đời sống xã hội từ kiến trúc, trang phục, đồ mỹ thuật ứng dụng cho đến sinh hoạt lễ hội.

Trưng bày lần này giới thiệu hơn 100 hiện vật quý của Bảo tàng Lịch sử TPHCM và một số sưu tập tư nhân. Trưng bày chọn lọc những hiện vật có hình tượng rồng trong văn hóa Việt Nam từ thời Lý đến thời nhà Nguyễn, được thể hiện thành 4 nội dung chính: rồng trong cung đình, rồng trong đời sống sinh hoạt, rồng trong tín ngưỡng tôn giáo và rồng trong kiến trúc.

Trong đó, hình tượng rồng trong cung đình chủ yếu là nhóm đồ gốm ngự dụng thời Lê Trịnh và thời Nguyễn, các bộ long bào triều Nguyễn... Đặc biệt, ngọc dụ bằng vải thêu và sắc phong thần bằng giấy thời vua Thiệu Trị là những hiện vật lần đầu tiên được ra mắt công chúng. Hình tượng rồng trong kiến trúc được thể hiện qua các hiện vật bằng đất nung như gạch xây dựng, phù điêu trang trí trên mái cung điện thời Lý, Trần, Lê. Thông qua đó, người xem sẽ thấy được nét đặc trưng của con rồng ở mỗi triều đại cùng sự biến chuyển về hình dáng qua các thời kỳ.

Bên cạnh đó, hình tượng rồng trong tín ngưỡng tôn giáo được thể hiện trên các hiện vật phục vụ cho việc thờ cúng như lư hương, bát nhang, ngai thờ, khám thờ, chân đèn… bằng các chất liệu gốm, gỗ, đồng, pháp lam. Các đề tài được sử dụng thường là “Lưỡng long chầu nhật”, “Long vân”, “Long hàm Thọ” nhằm chuyển tải mong ước mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an. Ngoài ra, hình tượng rồng trong đời sống sinh hoạt gồm các hiện vật như chén, bát, đĩa, bình, khay, hộp, đồ trang sức… với các chất liệu vô cùng phong phú.

Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn, Giám đốc Bảo tàng Lịch sử TPHCM cho biết: Hình tượng rồng trong văn hóa Việt Nam không chỉ đơn thuần là một biểu tượng văn hóa mà còn mang những giá trị tinh thần sâu sắc và ý nghĩa nhân văn, thể hiện sự nối kết giữa con người và thiên nhiên, tôn vinh lòng tự hào của người Việt trong tiến trình chinh phục tự nhiên và xã hội. Biểu tượng rồng qua thời gian và không gian lịch sử đóng vai trò quan trọng trong việc định hình, kiến tạo và phát huy bản sắc đa dạng và phong phú của văn hóa Việt Nam trong quá khứ, hiện tại và hội nhập văn hóa thế giới. Chuyên đề muốn truyền tải những lời chúc ý nghĩa tốt lành này đến công chúng nhân dịp Tết Giáp Thìn 2024.

Trưng bày chuyên đề “Long Vân khánh hội – Hình tượng rồng trong văn hóa Việt Nam” sẽ diễn ra đến ngày 31/3/2024 tại Bảo tàng Lịch sử TPHCM.