Hội nghị tổng kết 5 năm thực hiện đề án Giải thưởng Sách quốc gia(Thanhuytphcm.vn) - Ngày 28/10, tại Hà Nội, Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông (TTTT), Hội Xuất bản đã tổ chức hội nghị tổng kết 5 năm thực hiện đề án Giải thưởng Sách quốc gia. Theo ông Nguyễn Nguyên, Cục trưởng Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ TTTT), dù chịu tác động của dịch Covid-19 trong các năm 2020, 2021 nhưng Giải thưởng sách Quốc gia vẫn được tổ chức 5 năm liên tục, 139 cuốn sách, bộ sách đạt giải, trong đó có 14 Giải A, 54 Giải B, 71 Giải C.
Theo Bộ TTTT, qua từng năm, Giải thưởng sách Quốc gia đã bao quát được các mảng của xuất bản Việt Nam, đáp ứng được tính đa dạng trong các lĩnh vực; sách dự giải có chất lượng ngày một tốt hơn, đóng góp của các tác giả ngày một lớn. Những cuốn sách được trao giải đều có giá trị nổi bật về nội dung tư tưởng, tri thức, thẩm mĩ; có tác động mạnh mẽ đến cộng đồng, đóng góp sâu rộng về chuyên môn và được công chúng đón nhận hoặc giới chuyên môn đánh giá cao ở các lĩnh vực.
Trong các lĩnh vực khoa học công nghệ, khoa học xã hội và nhân văn, Giải thưởng sách Quốc gia đã trao thưởng cho nhiều bộ sách, công trình nghiên cứu đồ sộ như: Động vật chí Việt Nam (từ tập 26 đến tập 31) và Thực vật chí Việt Nam (từ tập 12 đến tập 21) là công trình quy mô lớn với sự tham gia của 24 chuyên gia, nhà khoa học, nghiên cứu trong nhiều năm về hệ động, thực vật Việt Nam; bộ sách Vùng đất Nam Bộ - Quá trình hình thành và phát triển (gồm 2 tập tổng quan và 10 tập chuyên khảo sâu) do GS Phan Huy Lê tổng chủ biên với sự tham gia của nhiều nhà sử học uy tín hàng đầu cả hai miền Nam Bắc biên soạn...; những công trình văn hóa khảo cứu công phu như: Bộ Chế độ thực dân Pháp trên đất Nam kỳ (2 tập); Chuyện Đông, chuyện Tây (4 tập); Lược khảo văn học và Lịch sử các chế độ báo chí ở Việt Nam (2 tập); những công trình có giá trị cao trong ứng dụng vào đời sống, như: Biến động môi trường lớp phủ và giải pháp phát triển bền vững tại các đảo san hô khu vực quần đảo Trường Sa của tác giả Đỗ Huy Cường, Sa Huỳnh - Lâm Ấp - Chămpa thế kỷ 5 trước Công nguyên đến thế kỷ 5 sau Công nguyên (Một số vấn đề khảo cổ học) của Lâm Thị Mỹ Dung... cùng nhiều công trình, tác phẩm có giá trị trên thế giới được dịch và chuyển ngữ sang tiếng Việt như cuốn Historiai (Lịch sử) của Nhà sử học cổ đại Herodotus được coi là tác phẩm mở đầu cho sử học hiện đại phương Tây; Súng, vi trùng và thép của tác giả Jared Diamond...
Trong mảng sách văn hoá, văn học nghệ thuật, Giải thưởng sách Quốc gia đã trao cho nhiều cuốn sách, bộ sách có nội dung là các tác phẩm văn học nghệ thuật có giá trị được nhiều thế hệ bạn đọc yêu thích như: Đoàn binh Tây Tiến của Nhà thơ Quang Dũng; tác phẩm Người Công giáo Cộng sản của tác giả Trần Việt Trung...
Trong mảng sách Thiếu nhi, Hội đồng Giải thưởng đã vinh danh nhiều cuốn sách có giá trị cao, giàu tính giáo dục về nhân cách, trí tuệ, thể chất được thể hiện sinh động, hấp dẫn, khuyến khích khả năng tìm tòi, sáng tạo của các em thiếu nhi. Tiêu biểu như: Chang hoang dã - Gấu của hai tác giả trẻ Trang Nguyễn và Jeet Zdung; Chuyện của anh em nhà Mem và Kya của tác giả Nguyễn Quang Thiều, Kim Duẩn (vẽ, minh họa)…
Tuy nhiên nhiều đại biểu tham dự cũng chỉ rõ dù số lượng nhà xuất bản dự giải duy trì ổn định, số sách dự giải tăng dần qua các năm nhưng nhìn chung số lượng sách gửi dự giải chưa nhiều chỉ khoảng trên dưới 300 tên sách, chưa đến 1% số lượng sách xuất bản hàng năm. Vẫn còn 9 nhà xuất bản (chủ yếu là các nhà xuấn bản khối các trường đại học và một số địa phương) chưa quan tâm dự giải.
“Mặc dù công tác chấm giải được triển khai hết sức nghiêm túc với quy trình nghiêm ngặt, công khai, minh bạch, chính xác nhưng vẫn còn vắng bóng một số sách có giá trị tham gia dự giải và đạt giải. Số lượng sách dịch và sách tái bản đạt giải hằng năm có xu hướng tăng lên” - ông Nguyễn Nguyên thẳng thắn thừa nhận. Việc phát huy vai trò của các tổ chức Hội nghề nghiệp, các cơ quan chuyên môn như Liên hiệp Hội Khoa học Kỹ thuật, Liên hiệp Hội Văn học Nghệ thuật, Hội Nhà văn, Hội đồng lý luận phê bình văn học nghệ thuật Trung ương vào công tác giới thiệu, đề cử các tác phẩm, công trình dự giải chưa được thực hiện hiệu quả.
Cùng với đó, nhiều ý kiến cũng nhận định việc quảng bá và lan tỏa giá trị của sách đạt giải chưa được như mong muốn sách sau khi được trao Giải chưa thực sự lan tỏa tri thức đến đông đảo bạn đọc theo đúng mục tiêu và ý nghĩa của Giải thưởng sách Quốc gia và sự kỳ vọng của đông đảo bạn đọc. PGS - TS Nguyễn Đức Cường - Chủ tịch hội Sử học cho biết, nhiều cuốn sách, bộ sách đạt giải do có đối tượng hẹp (sách chuyên ngành, chuyên khảo) đã không thể tái bản hoặc in lại để phổ biến đến bạn đọc, cung cấp cho các cơ sở đào tạo, nghiên cứu, ứng dụng trong thực tế nhằm phát huy giá trị to lớn của sách do không có đủ kinh phí tổ chức in ấn và phát hành.
Liên quan tới việc quảng bá và lan tỏa giá trị tác phẩm sách, bộ sách đoạt giải, TS. Nguyễn Anh Vũ, Giám đốc NXB Văn học cũng lý giải nguyên nhân một phần có thể là do sách đoạt giải chủ yếu là những công trình hàn lâm, chuyên sâu, chưa có nhiều sách đáp ứng đúng nhu cầu của thị trường, thị hiếu của độc giả.
Tại hội nghị nhiều đại biểu cũng đã đề xuất việc nên có thêm giải thưởng cho những cuốn sách dịch ra tiếng nước ngoài để khích lệ sự lan tỏa sách của Việt Nam ra với thế giới.