Thu hút nhiều nguồn lực xã hội

Theo báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, ước thực hiện tổng vốn đầu tư toàn xã hội năm 2009 đạt khoảng 704.200 tỷ đồng, bằng 42,8% GDP (kế hoạch đề ra là 39,5% GDP), tăng 15,3% so với năm 2008. Trong đó, tổng vốn đầu tư XDCB tập trung và vốn trái phiếu Chính phủ (TPCP) đạt 228.242 tỷ, tăng 98% so với năm 2008 và là số vốn đầu tư NSNN lớn nhất trong 1 năm. Tổng số vốn giải ngân đạt 207.643 tỷ đồng, bằng 91% kế hoạch và cũng là tỷ lệ giải ngân cao nhất từ trước tới nay. Lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng cho hay việc phân bổ và thực hiện vốn NSNN và có nguồn gốc ngân sách đạt con số kỷ lục 257.000 tỷ đồng, giải ngân vượt kế hoạch, đạt 161.000 tỷ đồng.

Thống kê của Bộ trưởng Tài chính Vũ Văn Ninh cũng cho thấy những kết quả tích cực từ cơ cấu, định hướng cân đối nguồn vốn đầu tư XDCB của năm tài chính vừa qua. Song song với việc thực hiện được một lượng lớn vốn ngân sách, đã đẩy mạnh huy động các nguồn tài chính nhàn rỗi tạm thời của các quỹ tài chính như Quỹ BHXH, Quỹ tích lũy trả nợ, nguồn tồn ngân kho bạc,... Các địa phương đã tích cực và chủ động sử dụng các nguồn vốn từ xổ số kiến thiết, đạt hơn 8.800 tỷ đồng, tăng 15%, khai thác quỹ đất đạt 36,24 tỷ đồng, tăng 18%, để tăng thêm nguồn vốn đầu tư cho các dự án phát triển KT - XH tại địa phương. Đặc biệt, kết quả huy động đầu tư từ các nguồn vốn xã hội cũng đạt kết quả khả quan. Vốn đầu tư từ tư nhân ước đạt 28.000 tỷ đồng, tăng 54,4%, vốn FDI đạt 119.200 tỷ đồng, vốn ODA đạt 6,1 tỷ USD, giải ngân trên 3,6 tỷ USD.

Năm 2010, dự kiến khả năng huy động nguồn vốn đầu tư phát triển toàn xã hội khoảng 791.000 tỷ đồng, tăng 12,3% so với 2009, bằng khoảng 41% GDP. Trong đó, mức vốn đầu tư thuộc NSNN sẽ chỉ chiếm khoảng 15,9%, vốn TPCP chiếm 7,1%, vốn tín dụng đầu tư của Nhà nước chiếm 7%, thấp hơn nhiều so với năm 2009. Các nguồn vốn khác từ xã hội sẽ khoảng 70%, chiếm đa phần còn lại. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, một điểm nhấn trong công tác chỉ đạo đầu tư XDCB năm 2010 là việc triển khai các cơ chế huy động nguồn vốn đầu tư ngoài xã hội, bổ sung các cơ chế mới trong hình thức đầu tư BOT (Xây dựng - Khai thác - Chuyển giao), BT (Xây dựng - Chuyển giao), PPP (hợp tác nhà nước - tư nhân),… tổ chức lồng ghép và phối hợp các nguồn lực để đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án sử dụng vốn nhà nước.

Theo Bộ trưởng Tài chính Vũ Văn Ninh, con số tăng trưởng vượt bậc này thể hiện chính sách quản lý đầu tư được sửa đổi, bổ sung theo hướng tích cực, hệ thống pháp luật trong lĩnh vực đầu tư XDCB được tiếp tục hoàn thiện, khắc phục về cơ bản những tồn tại, vướng mắc; việc phân giao kế hoạch, sự phân cấp triệt để và thông thoáng giúp việc triển khai kế hoạch được sớm, tuân thủ thời gian, chất lượng.

Kinh nghiệm điển hình là “TPHCM rất quyết liệt kích cầu đầu tư, huy động nguồn vốn, trong đó có hình thức phát hành trái phiếu của tổ chức kinh tế tư nhân ra thị trường thế giới” - Phó Chủ tịch Thường trực UBND TPHCM Nguyễn Thành Tài cho biết. Theo Phó Chủ tịch Nguyễn Thành Tài, các giải pháp huy động vốn để chi cho đầu tư xây dựng, bên cạnh các cách làm hiện nay như sử dụng nguồn vốn tập trung, TP còn cắt giảm dự án không cấp bách, tập trung vốn vào các công trình trọng điểm, đồng thời với việc giao ban giải quyết khó khăn ở các dự án. Do vậy, năm qua, TPHCM có hơn 130 dự án hoàn thành đưa vào sử dụng. Tình hình giải ngân của TP đạt 94% kế hoạch, bằng 152% so với năm trước. TPHCM đang xin ý kiến Bộ Tài chính có thêm hình thức phát hành trái phiếu ra quốc tế từ một công ty không phải của nhà nước. Đề xuất này được Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đánh giá rất cao.

Công tác giải phóng mặt bằng vẫn khó nhất

Đây là ý kiến được nhiều lãnh đạo các địa phương nhìn nhận tại hội nghị. Theo lãnh đạo các tỉnh, thành, dù Chính phủ đã có Nghị định 69 nâng mức bồi thường, giải tỏa được phần nào khó khăn. Nhưng đối với các dự án “giao thời” thì đơn giá bồi thường có sự chênh lệch nhau, không công bằng giữa các đối tượng. Do vậy nhiều tuyến đường nơi đã làm xong thu phí, đoạn khác vẫn chưa được bồi thường xong. Qua tổng hợp báo cáo của các bộ, ngành và địa phương, tỉ lệ dự án chậm tiến độ năm 2009 khoảng 12,7% (năm 2008 là 18,2%; năm 2007 là 14,8%; năm 2006 là 13,1%). Nhiều dự án, công trình phải chỉnh sửa thiết kế và tổng dự toán đã làm chậm tiến độ triển khai thực hiện dự án. Thủ tục đầu tư và xây dựng, công tác đấu thầu còn mất nhiều thời gian...

Nguyên nhân “căn bệnh trầm kha” trong lĩnh vực đầu tư đã được lãnh đạo các bộ, ngành và địa phương chỉ rõ. Cụ thể, việc giải ngân nguồn vốn đầu tư xây dựng cơ bản năm 2009 thấp so với yêu cầu. Tình trạng chậm tiến độ xây dựng các công trình, dự án tuy có giảm hơn so với các năm trước nhưng vẫn chưa được khắc phục triệt để. Công tác giải phóng mặt bằng gặp nhiều khó khăn, trong đó việc thường xuyên điều chỉnh các quy định, chính sách về đền bù giải phóng mặt bằng dẫn đến tổng giá trị đền bù tăng lên khá nhiều so với mức phê duyệt ban đầu. Thời gian từ khi triển khai lập, thẩm định, phê duyệt dự án, tổ chức đấu thầu, lựa chọn nhà đầu tư đến tổ chức thi công, điều chỉnh dự án, thanh quyết toán mất rất nhiều thời gian.

Phó Chủ tịch Thường trực UBND TPHCM Nguyễn Thành Tài cho biết, việc giá bồi thường tăng lên theo quy định mới đã tạo thuận lợi cho người dân, nhưng cũng từ đó tạo nên sự chênh lệch giữa các dự án đang triển khai và dự án mới. “Chính sự so bì của người dân tại các dự án trên đã làm ảnh hưởng nhiều đến tiến độ giải tỏa”, ông Tài nói. Còn ông Lê Minh Ánh, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Nam cho rằng, dân phấn khởi vì giá bồi thường theo quy định mới sát với giá thị trường cùng thời điểm, nhưng đã làm tăng chi phí đền bù, khiến nhiều dự án phải điều chỉnh dự toán. Ông Ánh dẫn chứng: “Có dự án dự kiến mức đầu tư 200 tỉ đồng nhưng khi có Nghị định 69 thì mức đầu tư đã tăng lên gấp đôi”.

Toàn cảnh hội nghị trực tuyến của Chính phủ về đầu tư xây dựng cơ bản sáng 4-3

Ông Vũ Đức Đam, Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh “dẫn chứng”: thủ tục đầu tư xây dựng tuy có cải cách và phân cấp mạnh hơn nhưng vẫn rất mất thời gian. Một dự án phải có ít nhất 12-18 con dấu, rà soát đi rà soát lại cũng không thể bỏ con dấu nào. Do đó, chỉ còn cách là tỉnh rút ngắn thời gian có con dấu bằng cách họp trực tiếp với các sở ngành để cùng ký. Còn lãnh đạo tỉnh Cần Thơ thì đề xuất cho phép huy động vốn bên ngoài để xây dựng sẵn các khu tái định cư, khi triển khai giải tỏa là có chỗ di dời ngay, vì như hiện nay, vừa giải tỏa vừa xây dựng nhà tái định cư khiến các dự án chậm tiến độ. Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) Phạm Khôi Nguyên cho biết hiện cách tính giá các dự án có khác nhau trong giai đoạn giao thời các văn bản cũ và mới là không thể tránh khỏi.

Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư

Kết luận tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhìn nhận: với các giải pháp, chính sách quyết liệt của Chính phủ, năm 2009 đánh dấu một năm thành công vượt bậc của công tác đầu tư XDCB cả về vốn thực hiện, giải ngân cũng như đóng góp quan trọng vào việc duy trì tăng trưởng, ngăn chặn suy giảm kinh tế, tạo nhiều việc làm, thu nhập và chuẩn bị điều kiện để phục hồi, lấy lại đà tăng trưởng kinh tế của đất nước. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng yêu cầu hoạt động đầu tư XDCB năm 2010 phải làm tốt hơn năm 2009, cả về khối lượng, tiến độ và chất lượng.

Khẳng định năm 2010, năm cuối thực hiện nhiệm vụ kế hoạch 5 năm 2006-2010 và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2001-2010, Thủ tướng nêu rõ việc huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn đầu tư phát triển sẽ tiếp tục có ý nghĩa hết sức quan trọng cho việc thực hiện thắng lợi các mục tiêu của kế hoạch 5 năm và Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đã đề ra. Trên tinh thần đó, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng chỉ đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư hoàn thiện trình Thủ tướng ban hành một Chỉ thị để chỉ đạo thống nhất việc tăng cường quản lý đầu tư và xây dựng. Chỉ thị sẽ đưa ra các nhiệm vụ trực tiếp, cụ thể đối với các Bộ, ngành, địa phương cũng như từng đơn vị triển khai dự án để đảm bảo mục tiêu xuyên suốt là huy động tối đa các nguồn vốn phục vụ đầu tư phát triển và nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư theo đúng tinh thần Nghị quyết Quốc hội và Chính phủ.

Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nhấn mạnh tới các nhiệm vụ trọng tâm, đòi hỏi các Bộ, ngành, địa phương và các đơn vị thực hiện sớm, quyết liệt và trách nhiệm: Thứ nhất, trong tháng 3 hoàn tất việc phân bổ và thông báo kế hoạch vốn năm 2010 tới đơn vị cơ sở. Yêu cầu nguồn vốn đúng mục tiêu, công trình đã quy hoạch, lên kế hoạch, tránh tình trạng đầu tư dàn trải, ưu tiên những công trình cấp bách, có khả năng sớm đưa vào sử dụng, góp phần quan trọng phục vụ phát triển kinh tế địa phương.

Thứ hai, rút kinh nghiệm năm 2009, ngay từ đầu năm các cấp, các ngành tập trung chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ dự án ngay từ quá trình chuẩn bị đầu tư, tư vấn, đấu thầu trên tinh thần phân cấp, nâng cao trách nhiệm từng khâu. Các cấp chính quyền và chủ đầu tư nhanh chóng tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc về giải phóng mặt bằng, vốn đối ứng trong nước đối với các dự án, đặc biệt là các dự án sử dụng vốn ngoài ngân sách, vốn ODA để bảo đảm giải ngân tối đa nguồn vốn này.

Phó Chủ tịch Nguyễn Thành Tài báo cáo với hội nghị tại đầu cầu trực tuyến của TPHCM

Để giải quyết tốt những vướng mắc trong công tác giải phóng mặt bằng, Thủ tướng cho rằng đây là vấn đề khó, liên quan đến lợi ích của người dân, nên yêu cầu các Bộ ngành, địa phương phải thể hiện đầy đủ trách nhiệm trước dân. Thủ tướng chỉ đạo Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường tiếp tục cùng các địa phương rà soát những quy định liên quan đến bồi thường, hỗ trợ cho người dân, nhằm đáp ứng yêu cầu đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng.

Thứ ba, về vấn đề vốn, Thủ tướng yêu cầu các lĩnh vực phải rà soát lại trên tinh thần sử dụng hết số vốn đã phân bổ. 2 vướng mắc lớn trong vấn đề này phải được xử lý sớm là cơ chế điều chỉnh tổng mức đầu tư và kế hoạch bổ sung vốn ứng trước đối với các dự án cấp bách đang dở dang và có khả năng hoàn thành sớm.

Thủ tướng cũng nhấn mạnh, một trong những vấn đề hết sức quan trọng của công tác đầu tư XDCB hiện nay cũng như thời gian tiếp theo là việc tạo ra các cơ chế để huy động tối đa, hiệu quả các nguồn vốn xã hội, giảm dần sự phụ thuộc, trông chờ vào ngân sách. Theo Thủ tướng, trong 2 năm 2009, 2010, nguồn vốn ODA đã cam kết cho Việt Nam rất lớn, nên phải chuẩn bị tốt các dự án, nguồn vốn đối ứng để giải ngân hiệu quả, tranh thủ thêm nguồn vốn mới, nhất là các lĩnh vực ứng phó với biến đổi khí hậu, dự án hạ tầng giao thông.

Thủ tướng cho biết, trong tất cả các lĩnh vực XDCB, khuyến khích và đẩy nhanh triển khai các dự án BOT, BT, PPP, mở rộng đầu tư các nguồn nước ngoài. Xem xét cơ chế bảo lãnh cho cả doanh nghiệp ngoài xã hội mua thiết bị hay phát hành trái phiếu, tạo điều kiện để huy động đa dạng hóa vốn. Các ngân hàng tiếp tục các cơ chế tạo thuận lợi, dễ dàng cho doanh nghiệp tiếp cận nguồn vốn hơn.