1. Công tác tư tưởng phải đưa lại niềm tin cho cán bộ, đảng viên, cho toàn thể nhân dân trong mọi tình huống 

Trước đây, trong điều kiện hoạt động bí mật, địch đàn áp khốc liệt, khi bị bắt bị tra tấn dã man, nhưng với ý chí sắt đá, niềm tin vững chắc…, các chiến sĩ cách mạng đã chiến thắng kẻ thù. Sau ngày đất nước được giải phóng, trong một thời gian dài, do nhiều nguyên nhân mà niềm tin ở thắng lợi của công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, niềm tin cộng sản có lúc bị thử thách nghiêm trọng và ở một bộ phận không nhỏ đã bị lung lay, phai nhạt. Thời kỳ 1978-1979, tình hình kinh tế sa sút nghiêm trọng. Các thế lực thù địch, các phe phái phản động ngấm ngầm ngóc đầu dậy, tội phạm gia tăng, an ninh trật tự xã hội bị đe dọa. Lại thêm sự thách thức hiểm nghèo – chiến tranh biên giới Tây Nam, biên giới phía Bắc xảy ra. Cùng với những sai lầm trong quản lý kinh tế, tình trạng trên đã gây nên tâm lý bất an trong các tầng lớp xã hội.

Lễ cắt băng khánh thành Công trình nâng cấp, chỉnh lý Nhà Trưng bày về Chủ tịch Hồ Chí Minh và cải tạo, nâng cấp Nhà Bái đường tại Khu Di tích lịch sử quốc gia đặc biệt Kim Liên, tỉnh Nghệ An (tháng 5/2020). (Ảnh: Thanhuytphcm.vn)

Trước tình hình đó, công tác tư tưởng của Đảng bộ phải tập trung giải quyết những vấn đề nảy sinh từ cuộc sống; vừa phát huy tinh thần, sức mạnh của nhân dân để trấn áp, trừng trị tội phạm, vừa tích cực tháo gỡ khó khăn, giữ vững, củng cố, nuôi dưỡng và nâng cao niềm tin, trước hết là trong Đảng, trong hệ thống chính trị, trong các đoàn thể xã hội rồi lan tỏa rộng rãi trong nhân dân.

Sau này khi Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu sụp đổ, cách mạng xã hội chủ nghĩa lâm vào thoái trào, đã tác động vào tư tưởng cán bộ, đảng viên và nhân dân rất lớn. Hoang mang, dao động, bọn cơ hội, thù địch thì hí hửng. Lúc này củng cố niềm tin, xây dựng ý chí kiên định Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội cho toàn Đảng, toàn dân đã trở thành nhiệm vụ hàng đầu của công tác tư tưởng, và Đảng bộ TP cùng cả nước đã làm tốt việc đó để bảo đảm sự ổn định chính trị xã hội, tạo điều kiện cho đất nước không ngừng đổi mới, phát triển. Và, cuối cùng chúng ta cũng đã vượt qua cơn thử thách, tiến hành đổi mới thành công, vun bồi thêm niềm tin thắng lợi của sự nghiệp cách mạng ở nước ta. Bài học rút ra là “có niềm tin là có tất cả”!

2. Công tác tư tưởng là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn hệ thống chính trị và phải được toàn dân thực hiện

Truyền thống công tác Tuyên giáo của Thành ủy TPHCM trong nhiều thời kỳ là đồng chí Bí thư kiêm nhiệm Trưởng Ban Tuyên huấn, thể hiện vai trò trách nhiệm, tầm quan trọng của lĩnh vực công tác tư tưởng chính trị, công tác Tuyên giáo của Đảng. Lực lượng tiên phong là cấp ủy, đảng viên; lực lượng nồng cốt là đội ngũ chuyên trách công tác tư tưởng trong ngành Tuyên giáo; chủ lực là nhân dân. Dân vừa là khách thể, vừa là chủ thể. Đảng luôn gắn bó máu thịt với dân.

Công tác tư tưởng của Đảng phải gắn với đời sống của dân, tất cả vì dân, có vậy mới được nhân dân ủng hộ bằng cả tinh thần, sự đồng thuận và cả sự tham gia với những hoạt động thiết thực; không có sự hưởng ứng và tham gia của nhân dân thì mọi hoạt động tư tưởng đều không thành công. Quần chúng nhân dân vừa thực thi chủ trương vừa tuyên truyền rộng rãi nhất.

Cán bộ Tuyên giáo TPHCM thăm cán bộ chiến sĩ hải quân tại Quần đảo Trường Sa, năm 2012. Ảnh tư liệu

Phát huy tính năng động, sáng tạo của người dân để vượt qua thử thách, tháo gỡ khó khăn, tạo điều kiện để dân phát huy được sáng kiến của mình, làm cho dân yên, dân tin – đó là kết quả của công tác tư tưởng, công tác Tuyên giáo của Đảng bộ TP. Dân yên thì xã hội an bình, ổn định. Đó là mục tiêu của công tác Tuyên giáo.

3. Công tác tư tưởng, công tác Tuyên giáo phải luôn bám sát thực tiễn, phát hiện cái mới, ủng hộ cái mới, tuyên truyền cho cái mới, tạo phong trào học tập cái mới, làm cho cái mới trở thành xu hướng chủ đạo của sự phát triển

Trước giải phóng thì phải cổ vũ cho sự gan dạ, kiên trì; phải chống cầu an, co thủ; chống chủ quan, manh động, nay thì phải dám nghĩ, dám làm, biết làm và dám chịu trách nhiệm. Kinh nghiệm lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy TPHCM là khi khó khăn phải bình tĩnh giữ vững bản lĩnh, động viên mọi sức lực, nguồn lực làm hết sức mình để thực hiện chủ trương chính sách của Trung ương. Phải bám sát đường lối, chủ trương chung, làm hết mình, cái gì thành công là thể hiện chủ trương đúng, tiếp tục đẩy mạnh hơn. Cái gì làm hết mình mà cứ “ạch đụi” mãi, không vô nổi thực tiễn, không đưa lại hiệu quả thì phải “coi lại”, và từ thực tiễn, phát huy trách nhiệm trước dân, trách nhiệm với cả nước mà tìm tòi, sáng tạo và từ đó tạo tiền đề đổi mới.

Trong đó công tác tư tưởng, công tác tuyên truyền có vai trò, vị trí quan trọng, vừa đi trước một bước, làm nhiệm vụ định hướng, đồng thời luôn đồng hành, cổ vũ khích lệ, tạo động lực hình thành sức mạnh ý chí và vật chất. Nhân dân ta vốn có quan niệm “trăm nghe không bằng một thấy”. Tư duy trực quan luôn luôn sinh động hơn tư duy trừu tượng. Thực tiễn là ông thầy phán xét nghiêm khắc và đúng đắn nhất. Do vậy công tác tư tưởng phải xuất phát từ thực tiễn và bám sát thực tiễn... Không quán triệt sâu sắc, không bám sát sự chỉ đạo chung hoặc áp dụng máy móc, không bám sát thực tiễn, công tác tuyên giáo khó đạt kết quả cao, thậm chí dẫn đến hậu quả khôn lường.

4. Tính chiến đấu, thuyết phục, gắn lý luận với đạo đức, tình cảm là phương thức tối ưu của công tác tư tưởng

Có thể nói giai đoạn 10 năm đầu giải phóng, khi cơ chế cũ còn chi phối mọi hoạt động của xã hội, việc vượt ra khỏi cơ chế đó không đơn giản tí nào. Chỉ có tính kiên quyết, vì lợi ích của nhân dân, vì sự ổn định xã hội, vì sự phát triển của đất nước, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, hay nói cách khác là phải có ý chí tiến công trước hết về tư tưởng thì mới có hành động mang lại lợi ích cho nhân dân, cho xã hội. Công tác tư tưởng, công tác Tuyên giáo phải luôn có tính chiến đấu và chiến đấu có hiệu quả.

Đại hội Đảng bộ Cơ quan Ban Tuyên giáo Thành ủy TPHCM lần thứ XIV, nhiệm kỳ 2020-2025 (tổ chức vào ngày 29/6/2020). (Ảnh: Minh Tiến)

Muốn tăng cường tính chiến đấu và chiến đấu có hiệu quả phải thường xuyên đổi mới nội dung, phương thức công tác tư tưởng, làm sao bảo đảm tính thuyết phục, không áp đặt, không nói suông, không nói những điều không hiểu, không tin; “nói có sách” nhưng không nói y như sách! Điều đó đòi hỏi phải có lý luận, có đạo đức, có tình cảm cách mạng. Công tác tư tưởng là công tác vì con người, con người nhân văn. Cho nên công tác tư tưởng phải gắn tình cảm với lý luận.

Làm công tác Tuyên giáo đương nhiên phải biết nói, biết viết, biết tuyên truyền, giáo dục. Nhưng chỉ nói những điều trong sách vở, nói những cái của người khác, nói những điều mà mình chưa hiểu, chưa tin thì không có hiệu quả. Giáo dục tư tưởng phải làm sao cho sinh động, chống giáo điều, áp đặt, dạy dỗ, phải “mưa dầm thấm lâu”, nhẫn nại, tỉ mỉ, cụ thể. Muốn vậy phải nâng cao lý luận chính trị cho cán bộ, đảng viên, nghiêm khắc loại trừ thói lười học tập lý luận hoặc học không đến nơi đến chốn mà vẫn “đạt chuẩn”, tự hạ thấp trình độ lý luận và sứ mệnh tiên phong về trí tuệ của Đảng.

5. Xây và chống luôn xoắn quyện trong mọi nhiệm vụ của công tác tư tưởng ở TPHCM, và đó cũng là sự thể hiện tính chiến đấu của công tác Tuyên giáo

TPHCM có vị trí chính trị quan trọng, là địa bàn có sự nhạy cảm trên nhiều lĩnh vực, nơi giao lưu quốc tế rộng rãi. Những luồng văn hóa tư tưởng từ nhiều phương tác động bằng nhiều chiều kích khác nhau đến đời sống văn hóa tư tưởng có tính thường xuyên. Sài Gòn trước đây, một thành phố chịu sự thống trị của chủ nghĩa thực dân lâu nhất (116 năm), nên nơi đây đã diễn ra cuộc đấu tranh trên lĩnh vực tư tưởng văn hóa chống chủ nghĩa thực dân và các loại văn hóa ngoại nhập độc hại một cách liên tục và quyết liệt nhất. Cuộc đấu tranh đó đã diễn ra song song với cuộc đấu tranh chính trị và đấu tranh vũ trang trong quá trình đấu tranh giành độc lập của dân tộc ta. Kết quả, qua bao thời gian, Sài Gòn vẫn là Sài Gòn cách mạng, thành phố anh hùng của dân tộc Việt Nam anh hùng.

Sau giải phóng cũng như hiện nay, TPHCM luôn được các thế lực thù địch xác định là địa bàn trọng điểm để thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình” bằng mọi thủ đoạn, từ kích động tư tưởng hận thù, bất mãn, ly khai đến tạo dựng ngọn cờ, phát động phong trào đấu tranh cho “tự do, dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo”, tung hô thành lập đảng này, đảng nọ và các tổ chức đối lập, gây rối, phá hoại… Chúng tăng cường phối hợp trong - ngoài, kết hợp sử dụng vật chất với các phương tiện thông tin hiện đại, nhất là mạng xã hội tấn công vào nền tảng tư tưởng và sự lãnh đạo của Đảng, vào những yếu kém, tiêu cực, bức xúc của xã hội, xâm nhập vào mọi lĩnh vực, từ giáo dục, khoa học công nghệ, văn học nghệ thuật đến các hoạt động của các tổ chức, đoàn thể…

Trong bối cảnh đó, công tác tư tưởng của TP luôn chủ động, trang bị những vốn liếng kiến thức cần thiết, củng cố nền tảng tư tưởng mác xít cùng tầm văn hóa của dân tộc để làm hệ qui chiếu, tiêu chí chắt lọc, tiếp thu những tinh hoa văn hóa nhân loại, đồng thời gạt bỏ những yếu tố không phù hợp. Trong đó việc đấu tranh chống lại các quan điểm sai trái, đặc biệt là âm mưu “diễn biến hòa bình” trên lĩnh vực tư tưởng được coi là nhiệm vụ thường xuyên. Nhờ vậy, dù TP luôn nhộn nhịp, sôi động, là đầu mối giao lưu quốc tế, có sự hội nhập mạnh và sâu trên các lĩnh vực, khách từ muôn phương với nhiều thành phần đến đây thường xuyên và đông đảo, song TPHCM vẫn giữ vững ổn định chính trị, tư tưởng, sự yên ổn xã hội, sự an lành của nhân dân, tạo mọi động lực để xây dựng TP ngày càng khang trang hơn, đóng góp cho đất nước ngày càng nhiều hơn. Đó là một thành tựu quan trọng của công tác tư tưởng của Đảng bộ TPHCM.

PGS.TS Phan Xuân Biên

Bài 1: Luôn xứng đáng là lực lượng xung kích trên trận địa tư tưởng văn hóa của Đảng