Tập trung sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 phục vụ sắp xếp tổ chức bộ máy

Trình bày báo cáo tại hội nghị, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp lần này xuất phát từ yêu cầu thực tiễn triển khai sắp xếp tổ chức bộ máy hệ thống chính trị tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả. Đây là bước đi quan trọng nhằm cụ thể hóa Nghị quyết số 60-NQ/TW của Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII.

Theo đồng chí Trần Thanh Mẫn, phạm vi sửa đổi lần này có tính giới hạn, tập trung vào khoảng 8 điều của Hiến pháp năm 2013, thuộc hai nhóm nội dung chủ yếu: Thứ nhất, các quy định liên quan đến Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội, nhằm đáp ứng yêu cầu sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy, phát huy vai trò đại diện, tính chủ động của Mặt trận, tập trung hướng mạnh về địa bàn dân cư, gần dân, sát dân.

Quang cảnh tại điểm cầu TPHCM

Thứ hai, các quy định nhằm thực hiện mô hình tổ chức chính quyền địa phương hai cấp (cấp tỉnh và cấp xã) thay vì ba cấp như hiện hành, phù hợp với chủ trương sáp nhập đơn vị hành chính và tổ chức lại chính quyền địa phương.

Đồng chí Trần Thanh Mẫn cho biết, việc lấy ý kiến Nhân dân đối với dự thảo sửa đổi Hiến pháp sẽ được tổ chức từ ngày 6/5 đến ngày 5/6/2025 theo hướng công khai, minh bạch, khoa học, dân chủ, thực chất, đồng chí Trần Thanh Mẫn đề nghị Chính phủ cùng với Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức lấy ý kiến bài bản, đúng tinh thần đổi mới.

Theo báo cáo của Chính phủ, có khoảng 19.220 văn bản quy phạm pháp luật ở Trung ương và địa phương có nội dung chịu tác động trực tiếp từ việc sửa đổi, bổ sung Hiến pháp và việc tiếp tục sắp xếp bộ máy của hệ thống chính trị. Trong đó, có 1.180 văn bản ở Trung ương và 18.040 văn bản ở địa phương.

Đồng chí Nguyễn Văn Nên trao đổi với các đại biểu dự tại điểm cầu TPHCM

Các lĩnh vực bị ảnh hưởng rộng khắp, đặc biệt là các luật liên quan trực tiếp đến tổ chức bộ máy và quyền, lợi ích cơ bản của người dân, như: Luật Tổ chức chính quyền địa phương, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và HĐND, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự, Luật Cán bộ, công chức, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, các luật về tố tụng, Luật Xử lý vi phạm hành chính, các luật liên quan ngân sách, đầu tư, quy hoạch,…

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn lưu ý, trong quá trình sửa đổi phải đặc biệt quan tâm đến việc phân cấp, phân quyền, xác định rõ ràng thẩm quyền giữa Trung ương và địa phương, giữa cấp tỉnh và cấp xã. Những nội dung có thể thực hiện được bằng nguyên tắc chung sẽ được ưu tiên áp dụng để không làm gián đoạn quá trình sắp xếp tổ chức bộ máy.

Theo đồng chí Trần Thanh Mẫn, Trung ương đã thống nhất một số phương án xử lý quan trọng: Ưu tiên áp dụng các nguyên tắc xử lý chung đối với những vấn đề thuộc phạm vi tổ chức bộ máy và mô hình chính quyền địa phương hai cấp, chưa cần thiết phải sửa ngay toàn bộ hệ thống pháp luật hiện hành. Trong trường hợp cần thiết, có thể ban hành một nghị quyết riêng quy định nguyên tắc xử lý chung, bổ sung điều khoản chuyển tiếp trong các luật được thông qua tại kỳ họp Quốc hội sắp tới. Đồng thời, dự kiến bổ sung khoảng 20 dự án luật vào chương trình xây dựng luật. Việc sửa đổi có thể thực hiện bằng phương pháp “một luật sửa nhiều luật”, sửa đổi một số điều hoặc thay thế luật cũ bằng luật mới.

Đối với các luật, nghị quyết chưa sửa được ngay, đồng chí Trần Thanh Mẫn yêu cầu Chính phủ và các cơ quan liên quan sẽ chủ động ban hành văn bản hướng dẫn, phân định tạm thời chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, đảm bảo thông suốt trong giai đoạn chuyển tiếp.

“Toàn bộ quá trình sửa đổi, bổ sung Hiến pháp và các văn bản pháp luật có liên quan phải được hoàn thành trước ngày 30/6/2025 và có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Các đơn vị hành chính cấp xã chính thức đi vào hoạt động chậm nhất trước ngày 15/8/2025, cấp tỉnh trước ngày 15/9/2025” - đồng chí Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh.

Chủ động chuẩn bị cho cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội và HĐND các cấp

Liên quan đến công tác chuẩn bị cho cuộc bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 – 2031, đồng chí Trần Thanh Mẫn khẳng định, dự kiến bầu cử sớm hơn so với kỳ bầu cử trước để tạo sự đồng bộ với cấp ủy các cấp, kịp thời triển khai nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ 14. Dự kiến Ngày bầu cử đại biểu Quốc hội khóa 16 và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026 - 2031 là ngày Chủ nhật 15/3/2026 và ngày 6/4/2026 họp phiên họp thứ nhất của Quốc hội. Vì vậy các cơ quan, đơn vị, địa phương phải chủ động chuẩn bị từ sớm, từ xa, ngay từ bây giờ. Hội đồng bầu cử quốc gia sẽ được thành lập và trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 9 tới.

Đồng chí Trương Tấn Sang trao đổi với các đại biểu dự tại điểm cầu TPHCM

“Cuộc bầu cử lần này có nhiều điểm mới, trong đó đáng chú ý là tổ chức theo mô hình chính quyền địa phương hai cấp; áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý danh sách cử tri, niêm yết ứng viên và công bố kết quả bầu cử; tăng tỷ lệ đại biểu chuyên trách và đảm bảo cơ cấu hợp lý về giới, tuổi, dân tộc, người ngoài Đảng. Cụ thể, dự kiến số lượng đại biểu Quốc hội là 500 người, trong đó đại biểu chuyên trách ít nhất 40%. Tỷ lệ đại biểu nữ tối thiểu 35%, người dân tộc thiểu số 18%, đại biểu trẻ tuổi dưới 40 chiếm khoảng 10%, đại biểu tái cử chiếm khoảng 30%” - đồng chí Trần Thanh Mẫn thông tin.

Về HĐND các cấp, đồng chí Trần Thanh Mẫn cho biết, số lượng đại biểu sẽ căn cứ theo quy mô dân số, thực hiện theo Luật Tổ chức chính quyền địa phương. Đồng thời, có quy định mới về số lượng Phó Chủ tịch và Phó Trưởng ban hoạt động chuyên trách ở HĐND cấp tỉnh, cấp xã, đảm bảo tính chuyên nghiệp trong hoạt động giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng của địa phương. “Tiêu chuẩn ứng cử cơ bản như trước, nhưng bổ sung yêu cầu về trình độ khoa học công nghệ, đào tạo cơ bản về pháp luật. Đặc biệt, theo quy định, nam ứng cử phải sinh từ tháng 3/1969 trở lại đây, nữ từ tháng 9/1972 trở lại đây. Trường hợp tái cử phải còn ít nhất 36 tháng trong nhiệm kỳ” - đồng chí Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh yêu cầu cấp bách của tình hình hiện nay, đòi hỏi sự chủ động, quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp. Công tác bầu cử phải gắn chặt với sắp xếp tổ chức bộ máy, sáp nhập đơn vị hành chính và triển khai hiệu quả Nghị quyết 60-NQ/TW. Các cấp ủy Đảng phải xây dựng kế hoạch cụ thể để lãnh đạo toàn diện công tác bầu cử, thành lập Ban Chỉ đạo từ cấp tỉnh đến cấp xã. Đồng thời, tổ chức tốt công tác nhân sự, hiệp thương giới thiệu ứng viên, tuyên truyền sâu rộng, đảm bảo an ninh trật tự, giải quyết kịp thời khiếu nại, tố cáo.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định, Quốc hội sẽ tiếp tục đổi mới mạnh mẽ, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động, thể hiện tinh thần trách nhiệm cao nhất trước Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, trước cử tri và Nhân dân. Đảng ủy Quốc hội sẽ lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện đầy đủ Nghị quyết số 60-NQ/TW ngày 12/4/2025 của Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa 13; phối hợp chặt chẽ, thực chất, thường xuyên với Đảng ủy Chính phủ; quán triệt kỹ lưỡng tới Hội đồng dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, Tổ Đảng các đoàn đại biểu Quốc hội để Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa 15 thành công tốt đẹp.