Ra đời, chiến đấu và trưởng thành tại địa bàn, lực lượng An ninh Sài Gòn - Gia Định có nhiều phương thức hoạt động phù hợp với chiến trường đô thị. Nhìn chung, hoạt động nội thành của lực lượng An ninh T4 gồm ba mảng công tác lớn là điệp báo, trinh sát vũ trang và an ninh khu vực. Từ tháng 9 năm 1968, công tác an ninh được tổ chức lại với những tính toán lâu dài hơn. Bộ phận điệp báo được tách ra hoạt động bí mật, đi sâu vào nội bộ địch. Lực lượng an ninh khu vực gồm những cơ sở bí mật tại chỗ làm nhiệm vụ theo dõi, phá kìm, diệt ác, trấn áp phản cách mạng trong các phong trào chính trị. Lực lượng trinh sát vũ trang làm nhiệm vụ  tiêu diệt ác ôn, tay sai đầu sỏ nguy hiểm. Lực lượng an ninh vũ trang có nhiệm vụ trực tiếp bảo vệ Thành ủy ở khu căn cứ.

Trong bước chuyển của tình hình, An ninh T4 quyết định thành lập hai cụm điệp báo lớn là cụm A10 và cụm điệp báo số 62 do đồng chí Lê Thanh Vân, Phó Ban An ninh T4 trực tiếp chỉ đạo. Cụm A10, cụm số 6 cùng với các cụm, tổ, cơ sở điệp báo hình thành trước đó đã tạo thành một thế trận điệp báo sâu rộng trong lòng địch, thu thập được nhiều nguồn tin hết sức phong phú, đa dạng, trong đó có những tin tức có giá trị chiến lược, giúp cấp trên nhận định chính xác âm mưu, thủ đoạn của địch, đánh giá khả năng diễn biến tình hình, nhất là khả năng Mỹ có tham chiến khi ta tổng tiến công hay không.

Xe tăng Quân Giải phóng tiến vào Dinh Độc Lập ngày 30-4-1975. (Ảnh tư liệu, nguồn Xaydungdang.org.vn)

Trong giai đoạn 1973 - 1975, các cụm điệp báo của An ninh T4 thực hiện tốt nhiệm vụ tiến công chính trị vào ngụy quyền, phân hóa nội bộ địch, tác động gây ảnh hưởng đối với các nhân vật chính trị có khả năng là con bài của Mỹ; đi sâu nắm tình hình lực lượng 3 và phe đối lập; xây dựng trung tâm công khai làm chỗ dựa cho phong trào đô thị. Nổi bật như: cụm điệp báo số 6 đã chỉ đạo cơ sở làm nòng cốt trong tổ chức Mặt trận nhân dân cứu đói; tác động vào việc sắp xếp nhân sự lãnh đạo của Viện Hóa đạo thuộc Giáo hội Phật giáo Việt Nam thống nhất (phái Ấn Quang) theo hướng có lợi cho cách mạng, nhờ đó ta duy trì được phong trào Phật giáo chống Mỹ - Thiệu phát triển liên tục; cụm A10 làm ngòi nổ phát động phong trào báo chí công khai chống chế độ độc tài Nguyễn Văn Thiệu... Trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Xuân 1975, cán bộ, chiến sĩ điệp báo hoạt động nội thành đã tích cực tuyên truyền, kêu gọi quần chúng nổi dậy, giành quyền làm chủ ở phường Bùi Viện (Quận 1), phường Cộng Hòa (Quận 3), bến Vân Đồn (Quận 4), phường Phú Thọ Hòa (Quận 11)…; vận động nhân viên chế độ cũ bằng mọi cách bảo vệ tài sản, hồ sơ tài liệu ở Đài phát thanh Sài Gòn, Bộ Thông tin chiêu hồi, Bộ Tài chính, Nha Viễn thông, Nha Điện toán, Xưởng dệt Vimytex… Một số cán bộ điệp báo khác hoạt động dưới nhiều hình thức đã bám sát cơ sở, nắm tình hình địch, tác động sĩ quan và binh lính ngụy “án binh bất động”, giữ gìn hồ sơ tài liệu, tạo điều kiện thuận lợi cho các lực lượng vũ trang tiến công, chiếm lĩnh các mục tiêu.

Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta bước vào thời kỳ mới, cả nước thống nhất thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược: xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Lực lượng an ninh - nội chính Sài Gòn - Gia Định dưới sự lãnh đạo của Ủy ban Quân quản Thành phố nhanh chóng triển khai các mặt công tác, phục vụ nhiệm vụ trước mắt của Thành phố là ổn định đời sống nhân dân, thiết lập chính quyền cách mạng; trấn áp các tàn dư phản động cả về chính trị và quân sự. Nhờ khí thế cách mạng quần chúng lên cao, Ban An ninh - Nội chính Thành phố đã tổ chức thực hiện thắng lợi các đợt, các chiến dịch công tác lớn của thời kỳ quân quản, đồng thời tăng cường xây dựng, phát triển lực lượng, bước đầu hình thành bộ máy an ninh - nội chính từ cấp thành phố đến cơ sở. Với tinh thần trách nhiệm và ý chí tiến công cách mạng, lực lượng Công an Thành phố đã làm thất bại mọi âm mưu, thủ đoạn gây mất ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội, góp phần rất lớn vào sự phát triển ổn định của Thành phố. 

Trong giai đoạn 1976 - 1985, Đảng bộ và Nhân dân TPHCM vừa tập trung giải quyết các hậu quả chiến tranh vừa tiến hành công cuộc cải tạo và xây dựng chủ nghĩa xã hội, vừa cùng cả nước đối phó với cuộc chiến tranh biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc, cuộc “chiến tranh phá hoại nhiều mặt” của các thế lực thù địch. Tình hình an ninh trật tự ở địa bàn Thành phố trong giai đoạn này rất phức tạp. Dưới sự lãnh đạo trực tiếp, chặt chẽ của Bộ Nội vụ và Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố cũng như sự ủng hộ tích cực của nhân dân, sự phối hợp chiến đấu của các lực lượng vũ trang, Công an Thành phố đã tập trung huy động các lực lượng, liên tục tấn công trấn áp, phá rã hàng trăm tổ chức phản động, truy bắt nhiều tên đầu sỏ nguy hiểm, phá tan nhiều âm mưu gây biến động chính trị, hoạt động vũ trang, phá nhiều tổ chức khi chúng mới nhen nhóm hình thành. Tạo điều kiện thuận lợi cho Đảng, chính quyền Thành phố lãnh đạo nhân dân thực hiện các nhiệm vụ chính trị - kinh tế, xã hội, nhanh chóng ổn định tình hình mọi mặt ở Thành phố.

Bước vào giai đoạn đổi mới, nhất là khi các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu và Liên Xô tan rã vào cuối thập niên 80, đầu thập niên 90 của thế kỷ XX, các thế lực thù địch ráo riết thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình”, lợi dụng chiêu bài dân chủ, nhân quyên, dân tộc, tôn giáo, tập hợp lực lượng hòng phá đổ một trong những thành lũy của chủ nghĩa xã hội mà TPHCM là một trong những trọng điểm của chúng. Tình hình trên lĩnh vực trật tự an toàn xã hội cũng diễn biến phức tạp, với sự xuất hiện của tội phạm có tổ chức theo kiểu “xã hội đen”, tội phạm sử dụng công nghệ cao, tội phạm có yếu tố nước ngoài. Được sự hỗ trợ tích cực của quần chúng nhân dân, các đơn vị nghiệp vụ Bộ Công an, lực lượng Công an Thành phố đã phối hợp chặt chẽ với các lực lượng vũ trang, các ngành và đoàn thể, phát huy tác dụng của các biện pháp nghiệp vụ, kịp thời phát hiện, đấu tranh ngăn chặn và làm thất bại các âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch, kiềm chế gia tăng tội phạm, giải quyết có hiệu quả các tệ nạn xã hội, giữ vững an ninh trật tự trong mọi tình huống, mọi thời điểm.

Phát huy giá trị của Đại thắng mùa Xuân 1975 trong thực hiện nhiệm vụ giữ vững an ninh chính trị, bảo đảm trật tự an toàn xã hội, tạo môi trường thuận lợi để xây dựng, phát triển TPHCM. (Ảnh: V. Phan)

Vừa công tác, chiến đấu, vừa xây dựng lực lượng, Công an Thành phố đã không ngừng trưởng thành về chính trị, tư tưởng và tổ chức, phát triển theo hướng chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, đáp ứng ngày càng cao các yêu cầu, nhiệm vụ Đảng bộ và nhân dân Thành phố đặt ra trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

Trước bối cảnh tình hình thế giới và khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, tiềm ẩn những yếu tố khó lường, các thế lực thù địch vẫn ráo riết chống phá sự nghiệp cách mạng, tội phạm phi truyền thống có chiều hướng diễn biến phức tạp. Liên kết giữa tội phạm hình sự, kinh tế, ma túy ngày càng chặt chẽ, nguy hiểm hơn. Tội phạm xuyên quốc gia có tính quốc tế ngày càng phát triển. Tuy nhiên, hòa bình, hợp tác, phát triển vẫn là xu thế lớn; toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế tiếp tục phát triển. Thời cơ và thách thức mới đan xen, là thời điểm hội tụ tổng hòa các lợi thế, sức mạnh để đất nước bước vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Nhiệm vụ trong giai đoạn mới của lực lượng Công an Thành phố sẽ càng khó khăn, phức tạp hơn. Để tiếp tục phát huy bản chất cách mạng tốt đẹp, truyền thống vẻ vang “Vì nước quên thân, vì nhân dân phục vụ”, noi gương các thế hệ cha anh, Công an Thành phố tiếp tục nỗ lực phấn đấu vượt qua khó khăn, thử thách, tập trung hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ trọng tâm sau: 

Một là, triển khai thực hiện hiệu quả các nghị quyết, chỉ thị của Bộ Công an và Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố về bảo đảm an ninh, trật tự an toàn xã hội, xây dựng lực lượng Công an Thành phố cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác công an; phát huy tính chủ động, nâng cao năng lực, sức chiến đấu của lực lượng Công an Thành phố trong phòng ngừa, đấu tranh, làm thất bại âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch, các loại tội phạm; đủ tiềm lực xử lý các vấn đề về an ninh truyền thống và phi truyền thống phục vụ hiệu quả nhiệm vụ phát triển kinh tế - văn hóa - xã hội và đối ngoại của Thành phố.

Hai là, chủ động nắm chắc tình hình từ sớm, từ xa phục vụ công tác tham mưu chiến lược và bảo vệ vững chắc an ninh quốc gia, an ninh con người. Chủ động nhận diện, phòng ngừa, đấu tranh phòng, chống tội phạm; hạn chế tối đa các nguyên nhân, điều kiện phát sinh tội phạm ngay từ đầu và tại cơ sở, tạo chuyển biến tích cực về trật tự, an toàn xã hội. Kiên quyết không để hình thành tội phạm có tổ chức, hoạt động lộng hành gây bức xúc trong dư luận. Nâng cao hiệu quả công tác tuyên truyền giáo dục pháp luật, nâng cao nhận thức về phương thức, thủ đoạn mới của tội phạm, vận động nhân dân chủ động, tích cực tham gia phòng, chống tội phạm.

Ba là, đổi mới công tác quản lý Nhà nước về an ninh trật tự theo hướng tăng cường áp dụng khoa học, công nghệ; nâng cao chất lượng công tác pháp chế, cải cách hành chính và tư pháp. Đẩy mạnh đổi mới công tác tham mưu, lãnh đạo chỉ huy theo hướng tập trung, sâu sát, đồng bộ, quyết liệt, hiệu quả làm rõ những vấn đề cấp bách, căn cơ nổi lên về an ninh trật tự để tham mưu, kiến nghị Thành ủy, Ủy ban nhân dân Thành phố ban hành các nghị quyết, chỉ thị, kế hoạch bảo đảm lợi ích an ninh quốc gia.

Bốn là, đẩy mạnh công tác xây dựng Đảng, xây dựng lực lượng, thường xuyên tự đổi mới, tự chỉnh đốn, đoàn kết, giữ vững nguyên tắc tập trung dân chủ, tạo sự thống nhất về tư tưởng, tổ chức và hành động. Kiện toàn, sắp xếp tổ chức bộ máy theo hướng tinh, gọn, phát huy hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả theo Nghị quyết số 12/NQ-TW ngày 16 tháng 3 năm 2022 của Bộ Chính trị khóa XIII “Về đẩy mạnh xây dựng lực lượng Công an nhân dân thật sự trong sạch, vững mạnh, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong tình hình mới”. Bảo đảm tài chính, hậu cần, kỹ thuật phục vụ kịp thời, đáp ứng yêu cầu công tác, chiến đấu của toàn lực lượng Công an Thành phố nhằm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ đảm bảo an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội trên địa bàn.

Một góc TPHCM nhìn từ trên cao. (Ảnh: V. Phan)

Năm là, tăng cường đoàn kết, phối hợp chặt chẽ với các đơn vị nghiệp vụ Bộ Công an, công an các địa phương, lực lượng vũ trang, các cơ quan, ban, ngành, phát huy tác dụng của các biện pháp nghiệp vụ, kịp thời phát hiện, đấu tranh ngăn chặn và làm thất bại các âm mưu, hoạt động của các thế lực thù địch, kiềm chế gia tăng tội phạm, giải quyết có hiệu quả các tệ nạn xã hội, giữ vững an ninh trật tự trong mọi tình huống, mọi thời điểm.

Sáu là, tiếp tục mở rộng, làm sâu sắc quan hệ đối ngoại và hợp tác quốc tế trên lĩnh vực an ninh trật tự. Thúc đẩy và nâng cao hiệu quả hoạt động hợp tác quốc tế về an ninh, cảnh vệ, tạo thế chủ động trong hội nhập quốc tế, góp phần xử lý “các mâu thuẫn”, các vấn đề phức tạp mới nảy sinh. Tổ chức hợp tác quốc tế toàn diện, sâu rộng, thông qua kênh hợp tác quốc tế để trao đổi, phối kiểm thông tin, chuyển tải quan điểm, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước ta với các đối tác quốc tế; tranh thủ kinh nghiệm, tiềm lực về công nghệ, kỹ thuật các đối tác quốc tế; đồng thời, làm tốt công tác bảo vệ chính trị nội bộ, bí mật nghiệp vụ trong công tác hợp tác quốc tế của lực lượng Công an Thành phố đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội gắn chặt với bảo đảm quốc phòng, an ninh trên địa bàn.