Chân dung đồng chí Nguyễn Văn MùiXuất thân từ vùng quê có truyền thống đấu tranh hào hùng và gia đình cách mạng nổi tiếng, nên đồng chí Nguyễn Văn Mùi tham gia hoạt động cách mạng ở địa phương từ năm 1935. Từ năm 1936 đến năm 1937, đồng chí chiến đấu dưới ngọn cờ của Đảng ở báo Dân chúng (Le Peuple), cơ quan ngôn luận của Đảng Cộng sản Đông Dương (nay là Đảng Cộng sản Việt Nam), báo Lao động (Le Travail), cơ quan của Tổng Công đoàn Đông Dương. Tháng 11 năm 1937, đồng chí được kết nạp vào Đảng Cộng sản Đông Dương.
Từ năm 1940 đến năm 1941, đồng chí tham gia khởi nghĩa Nam Kỳ ở huyện Cần Đước. Năm 1942, tham gia xây dựng cơ sở đảng bí mật ở địa phương. Tháng 8 năm 1945, đồng chí lãnh đạo thành công cuộc khởi nghĩa giành chính quyền ở Cần Đước. Từ tháng 8 năm 1945 đến cuối năm 1946, đồng chí đảm đương nhiệm vụ Bí thư Huyện ủy kiêm Chủ tịch Ủy ban nhân dân huyện Cần Đước. Lúc này, đồng chí cùng với Ban Thường vụ Huyện ủy lãnh đạo, chỉ đạo công tác xây dựng chính quyền cách mạng, ổn định đời sống nhân dân, tích cực chuẩn bị lực lượng và tiến hành kháng chiến chống quân Pháp khi chúng tiến đánh huyện Cần Đước.
Sau Hiệp định Sơ bộ (ngày 06 tháng 3 năm 1946), Xứ ủy tổ chức một Hội nghị củng cố Tỉnh ủy tại Biện Sinh (trên vùng kênh Lý Văn Mạnh), đồng chí Nguyễn Văn Mùi được phân công là Ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy, Phó Chủ tịch tỉnh, phụ trách Đảng đoàn.
Cuối năm 1946, đồng chí được điều lên tỉnh và giữ chức vụ Phó Bí thư Tỉnh ủy, phụ trách Chủ tịch Ủy ban kháng chiến hành chánh tỉnh Chợ Lớn. Tháng 01 năm 1947, tại căn cứ Vườn Thơm, cùng với đồng chí Trần Trung Tam - Bí thư Tỉnh ủy, đồng chí tham gia chủ trì hội nghị Tỉnh ủy Chợ Lớn mở rộng. Hội nghị kiểm điểm tình hình qua hơn một năm kháng chiến; tổ chức quán triệt nhiệm vụ Xứ ủy Nam Bộ đề ra; đẩy mạnh hoạt động vũ trang, diệt ác, trừ gian, bám trụ, chống địch hành quân; củng cố cơ sở đảng, hội đoàn cứu quốc, mặt trận, nhân sự các cấp…
Tháng 4 năm 1947, hệ thống cơ quan thông tin tuyên truyền được xây dựng từ tỉnh đến huyện, đồng chí Nguyễn Văn Mùi phụ trách về chính trị của cơ quan. Đồng chí chỉ đạo Ty Thông tin mở lớp thông tin tuyên truyền 15 ngày với 20 học viên, nội dung gồm lý luận, nghiệp vụ thông tin văn nghệ. Nhờ đó, phong trào báo chí, thông tin phát triển. Trong tỉnh lưu hành tờ báo ''Chống xâm lăng'', cơ quan ngôn luận của Mặt trận Việt Minh Sài Gòn - Chợ Lớn. Bên cạnh đó còn có tờ ''Thông tin tuyên truyền'' của cơ quan Việt Minh ''Thông tin của Chính phủ''. Ở Trung Quận có tờ ''Chiến thắng'' của Việt Minh Trung Huyện, cuối năm 1947 nâng lên thành tờ báo của tỉnh. Ở các huyện đều có hoạt động thông tin văn nghệ, nổi bật như đội văn nghệ Quốc vệ đội Cần Đước.
Tháng 5 năm 1947, thực hiện Chỉ thị 4/NV của Ủy ban kháng chiến hành chánh Nam Bộ, đồng chí Nguyễn Văn Mùi cùng với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Chợ Lớn chỉ đạo tổ chức cho hơn 6.000 viên chức, 5.000 thợ chuyên môn và giáo chức ở đô thị Sài Gòn - Chợ Lớn (trong đó có nhân sĩ nổi tiếng như bác sĩ Nguyễn Văn Hưởng, bác sĩ Trần Nam Hưng, Đô trưởng Sài Gòn Phan Văn Chương, nhiều thợ chuyên môn bậc cao) ra chiến khu từ căn cứ Vườn Thơm.[1]
Tháng 12 năm 1949, Tỉnh ủy Tân An triệu tập Hội nghị mở rộng. Tại Hội nghị, đồng chí Nguyễn Văn Mùi, nguyên Phó Bí thư kiêm Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Hành chính tỉnh Chợ Lớn được chỉ định giữ chức vụ Bí thư Tỉnh ủy thay cho đồng chí Nguyễn Văn Nguyên được cử đi học.
Tháng 5 năm 1950, Xứ ủy Nam Bộ thành lập tỉnh Đồng Tháp, bao gồm toàn bộ huyện Mộc Hóa của tỉnh Tân An, phần phía bắc Lộ 16 của hai huyện Cai Lậy, Cái Bè thuộc tỉnh Mỹ Tho và một phần của huyện Cao Lãnh thuộc tỉnh Sa Đéc. Đồng chí Nguyễn Văn Mùi thôi giữ nhiệm vụ Bí thư kiêm Chủ tịch Ủy ban kháng chiến hành chánh tỉnh Tân An và được Xứ ủy chỉ định giữ chức Bí thư kiêm Chủ tịch Ủy ban kháng chiến hành chánh tỉnh mới lập Đồng Tháp.
Ngày 7 tháng 6 năm 1951, Xứ ủy Nam Bộ giải thể, theo đó, tỉnh Đồng Tháp được giải thể. Tỉnh Tân An cùng với các tỉnh Mỹ Tho, Gò Công sáp nhập lại thành lập tỉnh mới gọi là tỉnh Mỹ Tho (mới), đồng chí Phạm Hữu Lầu làm Bí thư, đồng chí Ngô Ngọc Sáng làm Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Hành chánh tỉnh. Đến tháng 10 năm 1951, đồng chí Nguyễn Văn Mùi giữ trách nhiệm Bí thư kiêm Chủ tịch Ủy ban Kháng chiến Hành chánh tỉnh.
Sau khi Hiệp định Genève được ký kết, thực hiện Nghị quyết Hội nghị Tỉnh ủy tháng 8 năm 1954, các cơ quan dân, chính, đảng của tỉnh, huyện, xã, các đơn vị vũ trang bố trí lực lượng đi tập kết. Đồng chí Nguyễn Văn Mùi được Đảng phân công ở lại miền Nam tiếp tục hoạt động.
Từ tháng 8 năm 1954, Liên tỉnh ủy Khu 8 - Trung Nam Bộ được Trung ương Cục miền Nam chỉ định thành lập, gồm 3 đồng chí: Nguyễn Văn Mùi (Nguyễn Minh Đường), Nguyễn Văn Chim (Ba Chim) và Phan Thành Long (Tư Long). Các đồng chí đều là những người đã tham gia cách mạng trước năm 1945 và được thử thách qua nhiều nhiệm vụ lãnh đạo quan trọng trong kháng chiến chống Pháp. Các đồng chí Ba Chim và Tư Long kiêm nhiệm Bí thư các Tỉnh ủy Mỹ Tho và Long Xuyên. Đồng chí Nguyễn Văn Mùi (Sáu Đường), Xứ ủy viên kiêm Bí thư Thường trực Liên tỉnh ủy Khu 8. Trong khoảng thời gian 20 năm làm Bí thư Khu ủy, đồng chí cùng với tập thể Ban Thường vụ Khu ủy đã bám sát chiến trường, đề ra chủ trương đúng đắn, sáng tạo, sát hợp với tình hình Khu 8 đưa phong trào cách mạng ở toàn Khu tiến lên mạnh mẽ.
Tháng 5 năm 1974, đồng chí Sáu Đường - Bí thư Khu ủy được rút về Miền làm Trưởng ban Mặt trận Trung ương Cục miền Nam kiêm Phó ban Chỉ đạo đồng bằng sông Cửu Long.[2], [3], [4]
Từ năm 1976 đến năm 1983, đồng chí là Phó Ban Dân vận Mặt trận Trung ương Đảng và Ủy viên Đoàn Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ủy viên Thường trực Ban Cải tạo công thương nghiệp Trung ương.
Năm 1984, đồng chí được Đảng và Nhà nước giải quyết chế độ hưu trí về cư ngụ tại ấp Long Thạnh, xã Long An, huyện Châu Thành, Tiền Giang.
Đồng chí mất ngày 30 tháng 3 năm 2002, thọ 84 tuổi.
Trong quá trình hoạt động cách mạng, đồng chí được tặng thưởng:
Huy hiệu 60 năm tuổi Đảng;
Huân chương Hồ Chí Minh;
Huân chương Kháng chiến chống Pháp hạng Nhất;
Huân chương Kháng chiến chống Mỹ, cứu nước hạng Nhất; và nhiều huân huy chương khác.
Phòng Lý luận chính trị - Lịch sử Đảng
Ban Tuyên giáo Thành ủy TPHCM
__________________
[1] Bài viết về Đồng chí Nguyễn Minh Đường của TS. Nguyễn Phúc Nghiệp
[2] Khu VIII - Trung Nam Bộ kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1954-1975), Nxb Chính trị quốc gia, 2001
[3] Lịch sử Đảng bộ Thành phố Hồ Chí Minh.
[4] Lịch sử Đảng bộ Tỉnh Long An 1930-2000, Nxb Chính trị quốc gia, 2005