Hội thảo là diễn đàn để các chuyên gia, cán bộ quản lý văn hóa cùng nhau nhìn lại thực trạng, phân tích những vấn đề còn tồn tại, để tìm giải pháp thiết thực nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với hệ thống thiết chế VHTT cơ sở tại TPHCM.

Theo TS. Lê Thị Thanh Thủy, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Văn hóa TPHCM (đồng chủ trì Hội thảo): Hệ thống thiết chế (VHTT) cơ sở đóng vai trò quan trọng, là cầu nối giữa chính quyền và người dân, nhằm duy trì và phát triển các hoạt động văn hóa, TDTT. Đây cũng là nơi bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, thúc đẩy giao lưu văn hóa và lan tỏa các giá trị văn hóa của thời đại. Thực tế cho thấy, hệ thống thiết chế VHTT đã thực hiện tốt chức năng tổ chức hoạt động chuyên môn, nhưng vẫn còn nhiều vấn đề cần giải quyết.

Các đại biểu cho rằng, nhiều thiết chế VHTT chưa đáp ứng được yêu cầu công việc do thiếu chính sách đãi ngộ hợp lý. Việc sáp nhập các trung tâm VHTT cũng khiến công tác tổ chức bộ máy gặp khó khăn. Các hoạt động VHTT hiện nay chủ yếu tập trung vào nhiệm vụ chính trị, chưa đáp ứng đủ nhu cầu văn hóa tinh thần và rèn luyện sức khỏe của người dân…

Bên cạnh đó, còn có các bất cập như: quy hoạch đất đai và quy mô xây dựng còn hạn chế, thiếu cơ sở vật chất hiện đại, tình trạng thiếu và thừa diện tích đất đai, lãng phí tài sản công. Các trung tâm VHTT gặp khó khăn về nguồn kinh phí và cơ chế hợp tác công tư, dẫn đến thiếu nguồn lực phát triển hệ thống này.

Theo thống kê của Sở VHTT TPHCM, hiện Thành phố có khoảng 319 công trình thiết chế văn hóa, thể thao công lập, trong đó 249 công trình thuộc quản lý của ngành VHTT. Tuy nhiên, cơ sở vật chất phục vụ giáo dục thể chất và thể thao trong trường học hiện nay còn hạn chế, với chất lượng các công trình thể thao cần được nâng cao, đạt trên 50%. Việc quy hoạch quỹ đất dành cho các thiết chế văn hóa, thể thao còn gặp khó khăn do sự gia tăng dân số và sự ưu tiên xây dựng các dự án lớn. Hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao ở cấp phường, xã, thị trấn chủ yếu chưa đạt chuẩn vì không đáp ứng được yêu cầu về diện tích đất, đặc biệt do đặc thù đô thị hóa của TPHCM.

Các chuyên gia cho rằng, TPHCM là trung tâm văn hóa lớn của cả nước, nhưng sự phát triển của các công trình VHTT vẫn còn hạn chế. Hầu hết các cơ sở vật chất phục vụ các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể thao chưa đáp ứng được tiêu chuẩn quốc tế.

Hệ thống thiết chế văn hóa ở các phường, xã của Thành phố hiện chỉ đạt 88/273 (32,2%) Trung tâm Văn hóa - Thể thao, trong đó chỉ có 36/88 (40,09%) Trung tâm đạt chuẩn. Kết quả này chưa đạt mục tiêu đề ra của Thủ tướng Chính phủ là 80% các đơn vị hành chính cấp xã phải có Trung tâm Văn hóa - Thể thao, theo Quyết định số 2164/QĐ-TTg (mục tiêu đến năm 2020).

Hiện tại, hệ thống thiết chế VHTT cấp khu phố, ấp vẫn kết hợp với văn phòng khu phố, ấp. Cả Thành phố có 1.990/4.861 điểm sinh hoạt VHTT (chiếm 40,09%), trong đó có 1.346 Nhà văn hóa - Khu thể thao đạt chuẩn, nhưng vẫn chưa đạt yêu cầu theo Quyết định số 2164/QĐ-TTg. Vì vậy, cần tiến hành rà soát, đánh giá lại và nâng cao tỷ lệ đạt chuẩn này, đồng thời đảm bảo phù hợp với đặc thù của Thành phố.

Số lượng các công trình TDTT ở TPHCM hiện nay là thấp nhất trong các Thành phố trực thuộc Trung ương, với chỉ 15 công trình thi đấu đạt chuẩn quốc tế, tức là khoảng 1,5 công trình cho mỗi 10.000 người dân. Theo Quyết định số 2164/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về quy hoạch phát triển hệ thống thiết chế VHTT cơ sở giai đoạn 2013-2020, định hướng đến năm 2030, tỷ lệ xây dựng các thiết chế văn hóa vẫn chưa đạt kế hoạch, đặc biệt là ở cấp xã, phường. Ví dụ, Quận 4 và Quận 6 không có thiết chế văn hóa cấp phường. Bên cạnh đó, diện tích không gian công cộng vẫn chưa đủ đáp ứng nhu cầu của người dân. Thành phố cũng thiếu không gian nghệ thuật chuyên biệt cho các hoạt động sinh hoạt, trình diễn và kinh doanh văn hóa nghệ thuật, như các con đường nghệ thuật.

Các đại biểu cho rằng: Cơ sở vật chất của ngành VHTT Thành phố hiện đang quản lý chủ yếu là những công trình được xây dựng từ hơn chục năm qua, chưa được nâng cấp, mở rộng đúng quy chuẩn. Các mặt bằng hiện hữu đang dần xuống cấp cần phải được đầu tư sửa chữa, xây dựng mới; một số nơi tận dụng công trình sẵn có nên quy mô, kiến trúc không phù hợp với yêu cầu sử dụng.

Định mức chỉ tiêu quy hoạch dành cho các công trình VHTT vẫn còn thấp; chưa đủ sức thu hút, hoàn vốn tạo động lực đầu tư. Quỹ đất dành cho thiết chế VHTT còn hạn chế trong khi nhu cầu sử dụng tăng cao do quy mô dân số ngày càng gia tăng; quy chuẩn và tiêu chí Trung tâm Văn hóa - Thể thao phường, thị trấn không phù hợp với điều kiện đặc thù tại Thành phố. Công tác quy hoạch xây dựng hệ thống thiết chế văn hóa chưa bắt kịp sự phát triển chung của quy hoạch đô thị…

TS Nguyễn Hữu Nguyên, Liên hiệp các Hội Khoa học – Kỹ thuật Thành phố, nhận định sự phát triển và phân bố các thiết chế VHTT ở TPHCM có tính chất manh mún, theo địa phương quận huyện, chưa mang tính tổng thể của tầm vóc đô thị hiện đại. Do đó, giải pháp theo hướng điều chỉnh quy hoạch sắp xếp lại theo phân bố dân cư thực tế ở Thành phố có thể đáp ứng tốt hơn nhu cầu VHTT của nhiều thành phần cư dân TP.

Đồng chí Võ Trọng Nam, Phó Giám đốc Sở VHTT TPHCM, chia sẻ: Qua các ý kiến từ các cơ sở, chúng ta nhận thấy hệ thống thiết chế VHTT ở cơ sở vẫn gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, trong thời gian qua, chúng ta đã không ngừng nỗ lực. Hội thảo chuyên đề này là cơ hội để chúng ta tổng kết những thách thức và những vấn đề chưa giải quyết được. Điều quan trọng nhất là mục tiêu và tầm nhìn của lãnh đạo ở các địa phương, quận, huyện.

Tại hội thảo, các đại biểu chia sẻ nhiều tâm tư về thực trạng hệ thống thiết chế VHTT cơ sở tại TPHCM hiện nay

Theo đồng chí Võ Trọng Nam, trong thời gian qua, ngành văn hóa đã nhận được sự quan tâm lớn từ Đảng và Nhà nước qua các Nghị quyết và chủ trương về văn hóa. Vai trò của văn hóa ngày càng được khẳng định, và hiện nay, các chính sách cũng chú trọng hơn đến văn hóa, thể thao và du lịch. Dù còn nhiều khó khăn, nhưng ngành VHTT đã nhận được sự quan tâm và từ thực trạng này, những mô hình mới sẽ được hình thành.

Sở VHTT cho biết đã có kiến nghị Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch sửa đổi tiêu chí về “Diện tích đất quy hoạch” đối với Trung tâm Văn hóa - Thể thao phường, thị trấn (Điều 2, Thông tư 14/2016/TT-BVHTTDL) và Nhà văn hóa - Khu thể thao Khu phố (Điều 6, Thông tư 06/2011/TT-BVHTTDL), vì các tiêu chí này không phù hợp với tình hình thực tế của TPHCM, nơi mật độ dân cư cao và việc quy hoạch đất cho các thiết chế VHTT gặp nhiều khó khăn.

Sở cũng kiến nghị Chính phủ thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù về thu hút và sử dụng hiệu quả nguồn lực xã hội hóa, quản lý tài chính, ngân sách nhà nước, cũng như quy hoạch quỹ đất để đầu tư vào xây dựng, sửa chữa và mua sắm trang thiết bị, nhằm phát huy hiệu quả tối đa hệ thống thiết chế VHTT các cấp.

Phó Giám đốc Sở VHTT TP Võ Trọng Nam cho biết trong thời gian tới, đơn vị sẽ tổ chức thêm các hội thảo chuyên sâu để tìm ra giải pháp, từ đó đưa ra mô hình triển khai và nhân rộng, nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý và phát triển hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cơ sở.