Theo ý kiến các chuyên gia kinh tế, năng lực tham gia thương mại quốc tế của DN Việt Nam còn hạn chế, đặc biệt là các DN vừa và nhỏ. Muốn thâm nhập vào thị trường EU, các sản phẩm Việt Nam phải đáp ứng các yêu cầu pháp lý để tham gia vào thị trường và các yêu cầu bổ sung mà các nhà phân phối đặt ra để đáp ứng thị hiếu khách hàng. Đồng thời, DN Việt Nam cần thúc đẩy hàng Việt Nam trực tiếp đến các DN bán buôn, bán lẻ Châu Âu.

Bà Nguyễn Thảo Hiền, Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Âu, châu Mỹ, Bộ Công thương, khuyến nghị: DN Việt Nam phải chủ động nắm vững các cam kết của VN và EU trong EVFTA, tìm hiểu kỹ các quy định đối với hàng hóa xuất khẩu vào EU, chú ý các quy định thuế quan, phi thuế quan, phòng vệ thương mại... Từ đó, xây dựng kế hoạch kinh doanh trung, dài hạn; tìm hiểu thị hiếu thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh và xây dựng thương hiệu. DN cũng nên chủ động tìm kiếm cơ hội hợp tác với đối tác nước ngoài, tham gia dây chuyền cung ứng toàn cầu. Tận dụng cơ hội từ cuộc chiến thương mại Mỹ - EU và Mỹ - Trung Quốc.

Tại diễn đàn, bà Nguyễn Thảo Hiền cho biết, xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam vào thị trường liên minh châu Âu (EU) đang có xu hướng chững lại. Tính đến tháng 11/2019, tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hoá vào thị trường EU đã giảm 1,26% so với cùng kỳ năm 2018. Thống kê kim ngạch một số mặt hàng xuất khẩu chính vào thị trường EU cũng cho thấy sự sụt giảm. Trong đó, điện thoại và linh kiện giảm 16%, cà phê giảm 16,3%, thủy hải sản giảm gần 13%. Dự kiến trong năm 2019, xuất khẩu vào EU đạt khoảng 41,8 tỷ USD, giảm 3,6% so với năm 2018.

Nguyên nhân dẫn tới tình trạng trên là xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam đã qua giai đoạn phát triển nóng suốt từ năm 2000 đến năm 2018. Bên cạnh đó, trước khi Hiệp định Thương mại tự do VN – EU (FTA) có hiệu lực, hoạt động thương mại cũng có xu hướng chững lại. Một số mặt hàng xuất khẩu điện thoại phụ thuộc vào DN đầu tư nước ngoài (FDI), cụ thể là Samsung; các mặt hàng nông sản chủ yếu là xuất khẩu thô bị tác động mạnh bởi biến động của giá trị thị trường…

Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam cũng cho biết kim ngạch xuất khẩu thủy sản vào thị trường EU trong năm 2019 dự kiến đạt khoảng 1,5 tỷ USD. Con số này thấp hơn so với kế hoạch ban đầu và kỳ vọng của Hiệp hội, DN. Trong khi đó, vào đầu năm 2019, khi FTA được ký kết, Hiệp hội và các DN thủy sản đã rất kỳ vọng vào thị trường này và đặt mục tiêu kim ngạch xuất khẩu vào thị trường EU sẽ đạt khoảng 2 tỷ USD, chiếm khoảng 20% tổng kim ngạch xuất khẩu thủy sản của cả nước.

Nguyên nhân là do tác động của việc thủy sản Việt Nam bị EU rút thẻ vàng do chưa tuân thủ các quy định về việc đánh bắt cá trái phép, ông Trương Đình Hòe nhấn mạnh vấn đề DN cần quan tâm hiện nay là giảm thuế trong EVFTA có hiệu lực. DN phải hiểu mặt hàng nào được giảm thuế, duy trì thuế, chu trình giảm thuế trong 3 – 5 năm, trên cơ sở đó chọn lọc mặt hàng lợi thế cạnh tranh về thuế suất.

Bên cạnh đó, các DN cần chú ý đảm bảo nguồn gốc, xuất xứ sản phẩm đúng, không gian lận thương mại để hưởng thuế suất ưu đãi. Các sản phẩm phải có chứng nhận để phục vụ nhu cầu người tiêu dùng Châu Âu ngày càng cao, giấy phép gần giống như “visa” về chứng nhận an toàn vệ sinh thực phẩm để tự tin xuất khẩu thủy sản vào thị trường này.