Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy, Phó Trưởng đoàn Thường trực đoàn giám sát trình bày báo cáo giám sát cho biết, trong giai đoạn 2016 – 2021, ngành năng lượng trở thành ngành kinh tế năng động, đóng góp rất quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh tại nhiều địa phương và đất nước. Theo báo cáo của Chính phủ, kịch bản phát triển bình thường với mức tăng trưởng GDP trung bình, tổng nhu cầu năng lượng cuối cùng được dự báo là 113 triệu tấn dầu quy đổi vào năm 2030 và đạt 194 triệu tấn dầu quy đổi vào năm 2050.

Tuy nhiên, phát triển năng lượng nước ta vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Mục tiêu bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia còn nhiều thách thức, đặc biệt đã xảy ra tình trạng thiếu xăng dầu cục bộ năm 2022, thiếu điện một số thời điểm của năm 2023; các nguồn cung trong nước không đủ đáp ứng yêu cầu, phải nhập khẩu năng lượng ngày càng lớn; nhiều dự án điện bị chậm so với quy hoạch, kế hoạch; một số chỉ tiêu bảo đảm an ninh năng lượng đang biến động theo chiều hướng bất lợi.

Để phát huy kết quả đạt được, khắc phục những hạn chế, bất cập, thích ứng kịp thời với bối cảnh trong giai đoạn mới, đoàn giám sát kiến nghị UBTVQH ban hành Nghị quyết giám sát chuyên đề việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016 - 2021. Theo đó, phân công trách nhiệm cụ thể đối với các cơ quan của Quốc hội, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương thực hiện những nhiệm vụ, giải pháp cần làm ngay giai đoạn 2024 - 2025.

Về thị trường năng lượng, chính sách giá điện, giá than, giá xăng dầu, đoàn giám sát kiến nghị nghiên cứu, đề xuất cơ chế, chính sách vận hành thị trường năng lượng cạnh tranh phù hợp với hoạt động sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp theo lộ trình phát triển thị trường năng lượng cạnh tranh.

Về bảo đảm tính khả thi, hiệu quả đầu tư và nguồn vốn thực hiện các dự án năng lượng, đoàn giám sát kiến nghị rà soát, đánh giá tính khả thi của các dự án nguồn và lưới điện dự kiến thu hút đầu tư hoặc được cam kết đầu tư bằng nguồn vốn ngoài ngân sách nhà nước giai đoạn 2023 - 2030. Nghiên cứu cơ chế, chính sách phù hợp, khả thi về đầu tư, phát triển, quản lý hệ thống kho, cảng dự trữ xăng dầu tại khu vực Bắc - Trung - Nam để đáp ứng yêu cầu về dự trữ, bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia...

Thảo luận về nội dung này, nhấn mạnh vấn đề năng lượng là vấn đề rất cấp bách, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh cho rằng cần phải đặt yêu cầu với Chính phủ trong hoạch định chính sách để đảm bảo nguồn năng lượng. Bên cạnh đó, với sự phát triển kinh tế xã hội hiện nay, nhu cầu sử dụng năng lượng sẽ ngày càng tăng nên cần phải đặt vấn đề đảm bảo năng lượng. Bên cạnh đó, cần phải nhấn mạnh hơn vấn đề tiết kiệm năng lượng.

Phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 12/10

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nêu rõ, cần đánh giá việc khắc phục những vấn đề về thủy điện để từ đó đề xuất các biện pháp trọng tâm để giải quyết vấn đề thủy điện, những vấn đề vướng mắc của các nhiệm kỳ trước cho đến nay. Đây là vấn đề người dân rất quan tâm nhất là trước tình hình sụt lún, động đất do ảnh hưởng của thủy điện. Bên cạnh đó còn có vấn đề về quy hoạch phát triển đồng bộ thủy điện, nhiệt điện… Đồng thời, cần phải có những đánh giá về những ách tắc, vướng mắc trong điều hành giá điện, giá than, giá khí và xăng dầu vừa qua, nguyên nhân và trách nhiệm. Đánh giá kỹ hơn thực trạng thực hiện Quy hoạch điện 7, điều chỉnh những vướng mắc giữa quy hoạch và truyền tải điện khi để xảy ra tình trạng điện thừa nhưng không hòa được lưới điện quốc gia…

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cũng đề nghị xác định các giải pháp trọng tâm về kịch bản để bảo đảm an toàn, năng lượng; giải pháp trọng tâm vấn đề quy hoạch tổng thể với quy hoạch phân ngành, xử lý bất cập của các quy hoạch ngành gây lãng phí lớn nguồn lực của xã hội, doanh nghiệp khi không phù hợp giữa công suất và truyền tải điện; giải pháp trọng tâm về hạ tầng năng lượng, về khoa học kỹ thuật, công nghệ năng lượng và thị trường năng lượng.

Ủy viên Ủy ban Kiểm tra Trung ương Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, đối với việc phát triển năng lượng điện, xăng dầu, trong năm 2021, Ủy ban Kiểm tra Trung ương đã tiến hành giám sát và đưa ra kết luận số 142, cùng Bộ Công thương tiếp tục khắc phục các khuyết điểm, hạn chế trong quá trình triển khai thực hiện. Ủy ban Kiểm tra Trung ương cũng đang tiếp tục giám sát về vấn đề điện và xăng dầu, tiếp tục có những báo cáo trong thời gian tới.

Phát biểu tại phiên họp, khẳng định chuyên đề giám sát này có ý nghĩa rất quan trọng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề nghị việc ban hành nghị quyết phải tạo ra chuyển biến khác biệt trong thực tiễn. Trọng tâm của hoạt động giám sát nên tập trung vào việc thực hiện Quy hoạch điện VII và kế hoạch triển khai Quy hoạch điện VIII. Việc ban hành nghị quyết cần chỉ ra những vấn đề lớn cần triển khai thực hiện trong giai đoạn tới, trong đó có chuyển đổi năng lượng công bằng; tháo gỡ những điểm nghẽn về thể chế, chính sách trong việc phát triển năng lượng. “Chuyên đề giám sát phải có trọng tâm, trọng điểm và tạo ra chuyển biến gì sau giám sát, làm rõ thực trạng, làm rõ trách nhiệm, làm rõ tồn tại, hạn chế khách quan, chủ quan, những trách nhiệm trong ban hành văn bản pháp luật, thực thi chính sách, tổ chức thực hiện”, Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị nên tập trung nhiều vào vấn đề về an ninh năng lượng, trong đó quan trọng nhất là điện, xăng dầu, và trong điện thì tập trung đánh giá sâu liên quan đến Quy hoạch điện 7…